'quod votis optastis, adest, perfringere dextra:
in manibus Mars ipse viris. nunc coniugis esto

quisque suae tectique memor, nunc magna referte
facta, patrum laudes. ultro occurramus ad undam,
dum trepidi egressisque labant vestigia prima.

audentis Fortuna iuvat,'

haec ait et secum versat, quos ducere contra
vel quibus obsessos possit concredere muros.

279

285

Interea Aeneas socios de puppibus altis pontibus exponit. multi servare recursus languentis pelagi et brevibus se credere saltu, per remos alii. speculatus litora Tarchon,

290

qua vada non sperat nec fracta remurmurat unda,

sed mare inoffensum crescenti adlabitur aestu,

advertit subito proram sociosque precatur:
'nunc, o lecta manus, validis incumbite remis;

TESTIMONIA.

280 in ... viris' Servius Aen. X 773

280 sq.

coniugis ́.

memor' schol. Lucani VII 347 284 Macrobius Sat. VI, 1 62 Nonius 287 sq. 'socios . . . exponit' Nonius 299, 6

431, 9 442, 23

Servius ge. I 326

291

VARIA LECTIO.

R

S

279 OPTATIS P obtaftif γ ADEST P perfingere b 280 VIRI fit efto c 281 Post suae et memor dist. P TECTISQVEM P MEMOR. P MOR R REFERTE P referte 71 REFERTO MRy2bc ‘referto autem pro referat: alii hic distinguunt, ut sit referat modo unusquisque facta patrum et laudes ... alii distinguunt nunc magna referto facta' Servius. 282 FACTA PATRUM LAUDES' M, post facta et laudes interp. P 283 Tum bl EGRESSIS MP EGRESSI Rybc gressus 'quidam' Pieriani 'si egressi, figurate dictum est' Servius AVDENTES M2P2ybc 286 CONCREDERE M 288 MULTI. M 289 Languentef y1 290 SPICULATUS MI littora c 291 SPERAT PRyb2c cf. 303 SPIRANT M, Servius ge. I 326 fpira/// b1 'spirant ... legitur et sperat, quod et melius est' Servius 292 AESTV P

293 ATVERTIT Py

M

284

PRORA'S SOCIOS M PRORASOCIOS R PRORAS

SOCIOS Pybcm

te

294

NUNC M

incumbe (e corr. in i) y

omnes innocuae, sed non puppis tua, Tarchon.
namque inflicta vadi dorso dum pendet iniquo,
anceps sustentata diu, fluctusque fatigat,
solvitur atque viros mediis exponit in undis;
fragmina remorum quos et fluitantia trastra
impediunt, retrahitque pedem simul unda relabens.

Nec Turnum segnis retinet mora, sed rapit acer
totam aciem in Teucros et contra in litore sistit.
signa canunt. primus turmas invasit agrestis
Aeneas, omen pugnae, stravitque Latinos
occiso Therone, virum qui maximus ultro

305

310

TESTIMONIA.

296 'sulcum

carina' Nonius 364, 27

301 sq. et . . . inno

308 Probi

cuae' Nonius 444, 27 303 'dorso iniquo' Servius Aen. I 110 306 sq. fragmina ... impediunt' Arusianus p. 241 L. inst. I 7, 2 310 'signa c.' Priscianus 1263

Aenean petit: huic gladio perque aerea suta,

per tunicam squalentem auro latus haurit apertum.
inde Lichan ferit, exsectum iam matre perempta

315

et tibi, Phoebe, sacrum: casus evadere ferri
quo licuit parvo? nec longe Cissea durum
immanemque Gyan, sternentis agmina clava,
deiecit Leto: nihil illos Herculis arma
nec validae iuvere manus genitorque Melampus,
Alcidae comes usque gravis dum terra labores
praebuit. ecce Pharo, voces dum iactat inertis,
intorquens iaculum clamanti sistit in ore.
tu quoque, flaventem prima lanugine malas.

320

TESTIMONIA.

'per

auro 'latus

314 Gellius II 6, 4 Nonius 319, 25. 404, 14 Macrobius Sat. VI 7, 6 Nonius 452, 27 Servius Aen. II 277 h. a.' Isidorus orig. I 29, 2 XVIII 33 schol. Lucani X 387 Hor. epod. V 31 Servius Aen. I 738 II 600 V 137 ge. III 105 322 'ecce inertis' Nonius 328, 6 324 Probi inst. I 17, 3 Servius Aen. X 390

'voces

inanes' Servius Aen. I 102

e

C

E

EXECTUM M exeptum c &fectum, i. e. ecfectum Oblongus 316 AT P phoebo y 317 quo, i. e. quorsum Marklandus ad Statii silv. I 2, 88: cf. Servii verba ‘et respexit ad illud, quod ferrum nunc iuvenis

d

vitare non potuit, quod parvus evasit.' Quoy QVOÐ P QUOD Mb Quod, in mg. m. 2 1 Cui c CVI R 'quod (quo?) licuit parvo: legitur et cui licuit' Servius ceffea cl 318 Inmanem bc GIAN M1 fternentef c AGMINE (E m. rec. corr. in A) M 319 telo Schraderus conl. XI 665

D

A

erculif b 320 UALIDE M ualide y

GUM M 322 PRAEBVIT R

N

h

melampuf b 321 Alcide y

PHARO MY PHARON P Paro Nonii

exempl. 'Pharon . . . legitur et Pharo . . . ut sit dativus ab eo quod est inhertif b INERTES My2 inanes Servius 323 CLAMANTIS MPycl: cf. 347 clamanti

Pharus' Servius iectat c
Aen. I 102, sed inertes hic.

testatur Servius

~

GVINE P languine, ut vid., y1 langi..ne 72

dum sequeris Clytium infelix, nova gaudia, Cydon,
Dardania stratus dextra, securus amorum,
qui iuvenum tibi semper erant, miserande iaceres,

325

ni fratrum stipata cohors foret obvia, Phorci
progenies, septem numero: septenaque tela
coniciunt, partim galea clipeoque resultant
inrita, deflexit partim stringentia corpus

330

alma Venus. fidum Aeneas adfatur Achaten :

'suggere tela mihi: non ullum dextera frustra

torserit in Rutulos, steterunt quae in corpore Graium

335

Iliacis campis.' tum magnam corripit hastam
et iacit: illa volans clipei transverberat aera
Maeonis et thoraca simul cum pectore, rumpit.

TESTIMONIA.

326 'Dardania s. d.' Asper 112, 5 K. 326 sq. 'securus erant' Servius Aen. I 350 330 sq. Iulius Rufinianus p. 240 R. 331 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class. V 334 333-335 'suggere campis' Isidorus orig. II 30, 7 333 'suggere t. m. Probi ars minor 822 (gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 317)

VARIA LECTIO.

325 clytium (y m. 2) y clitium e diciu b Clytius IX 774 inter

STRIDENTIA M stringentia Servius legit 332 affatur b adfatuf y1

333 suffice schol. Barthii ad Stat. Theb. VII 593

V

E

DEXTRA M

334

sparserit schol. Barthii l. 1. STETERINT M steterant c fteterant y2m, Isidori Gud, a QUAE M QVE Rym q: bordo est: suggere tela mihi, quae in campis Iliacis in Graecorum stetere corporibus. . . . qui vero steteruntque.. per coniunctionem, non per pronomen legunt, hi neque · sic haud (non que, set autem?) debuisse dici putant et mutatam a poeta coniunctionem. alii que coniunctionem pro enim ponunt' Servius. gra.iũ b 335 magnum yl 336 CLIPEI... M clypei y aera (fuerber m. 2 in ras., at acra add. m. eadem) b

T

HORACA M thoraca (thora in ras.) b thoracha c

tranfuerberat

337 MAEONIIS M

M

RVNPIT P RVPIT R

huic frater subit Alcanor fratremque ruentem
sustentat dextra: traiecto missa lacerto

protinus hasta fugit servatque cruenta tenorem,

340

dexteraque ex umero nervis moribunda pependit.
tum Numitor iaculo fratris de corpore rapto
Aenean petiit; sed non et figere contra

est licitum, magnique femur perstrinxit Achatae.
hic Curibus fidens primaevo corpore. Clausus
advenit et rigida Dryopem ferit eminus hasta
sub mentum graviter pressa pariterque loquentis
vocem animamque rapit traiecto gutture; at ille
fronte ferit terram et crassum vomit ore cruorem.
tres quoque Threicios Boreae de gente suprema
et tris, quos Idas pater et patria Ismara mittit,
per varios sternit casus. accurrit Halaesus

TESTIMONIA.

338 sq. 'fratrem

Lucani III 467

dextra' Servius Aen. X 304 350 sq. Gellius XIII 21, 11

345

350

340 schol.

VARIA LECTIO.

DEX

6

339 TRA M traiecto] quae fuerit missa retroacto lacerto' Servius, qui fieri posse ut legerit reiecto (an at reiecto?, nisi forte de Lucretiana forma redducto cogitare malis) monet Peerlkampus conl. X 552. XI 605, adducto nova ipse coniciens. LACERTOS M humero bc humoro (o post. corr., ut vid., ex e) y

Dextra c
342 TUM M

e

341

343 Aenea c PETIT MPRY petit (t post. in ras.) b EFFIGERE R1c, (f pr. in ras.) b 344 acatae y 345 CVRRIBVS

Ryl FIDENS M primeuo y in ras.) c: cf. VII 707

C

S

h

LAURUS M LAVSVS PRyb, (u pr. 'hic Curibus. . et est ordo: tunc fidens primaevo corpore advenit Clausus (lausus Regin.) Curibus . . . aut fidens Curibus' Servius (ad VII 707 clausus in Par. et Regin.)

bl

M

347 MENTV P

346 driopem

348 traiecto (cto in ras.) b

GVTTVRE in

ras. R guttu//e bl 349 FERIT MR fe.rit b.fe.rit 72 PREMIT Pyl uomit (mit in ras.) b 350 TRES Pylb, Gellius scriptum invenit. THREICIVS P1 threiceof bt trehiciof c fu. praema b

TRIS MRC

S

fubprema c 351 TRIS P tris testatur Gellius ADCVRRIT R occurrit bc2

IZMARA M 352

HALESUS Myc, (h m. 2 add.) b