Imágenes de página
PDF
ePub

ÉVÊCHÉ ET CHAPITRE DE SAINTES

Documents publiés par M. Louis AUDIAT.

IIII, 15 mars.

I.

Sentence donnée à Saintes, par Pierre II de Soubise, évêque de Saintes, sur une contestation relative à l'église de FontenayRohan-Rohan entre l'abbé de Nouaillé, en Poitou, et celui de La Chaise-Dieu, en Auvergne.-Bibliothèque nationale, mss.; fonds latin, Gaignières; 17,029. fo 213. « Chartrier de l'abbé de Noaillé. Armoire Bulles et chartes des roys. >>

Quoniam rerum gestarum memoriam oblivionis incommodum persepe subire non dubium est, ego Petrus, Santonensis ecclesie minister licet indignus, judiciorum diffinitionem super controversia que de ecclesia de Fronteniaco 1 et de appendiciis ejusdem ecclesie oborta fuerat inter abbatem Case Dei et abbatem Sancti Juniani? Nobiliae, ante nos datam posteritatis auribus tradere proposui, et ne quid addi vel subrogari fraudulenter possit... firmare curavi. Sit igitur notum posteritati abbatem Case 3 Dei nobis clamorem fecisse super

1. Frontenay-L'Abattu ou Frontenay-Rohan-Rohan, canton de Niort (DeuxSèvres), dont l'église était « ad presentationem abbatis de Nuaille, Pictavensis diocesis, ad institutionem domini episcopi Xantonensis, » d'après la pancarte de Rochechouart (1402).

2. Nouaillé canton de La Villedieu, arrondissement de Poitiers (Vienne), ancienne abbaye de l'ordre de Saint-Benoît fondée, vers 559. Gallia, II, col. 1237, et Pouillé du diocèse de Poitiers, par H. Beauchet-Filleau, p. 174.

3. La Chaise-Dieu, arrondissement de Brioude (Haute-Loire), abbaye fondée par saint Robert, en 1036.

abbate Sancti Juniani Nobiliacensis 1, qui ecclesiam de Fronteniaco per subreptionem, ut sibi videbatur, sibi subtraxerat, nosque ad legitimum terminum.... abbatem ad hujus rei discussionem ante nos invitasse utrorumque rationes audivisse, quarum sentencie infrascripte sunt: Ratio abbatis Case Dei hec fuit, quod dominus Hugo Liziniacensis 2 pro salute anime sue predictam ecclesiam de Fronteniaco liberam et absque alicujus aliene possessionis impedimento sibi dedisset et quod dedit scripto firmasset, et quod postea abbas Sancti Juniani per quamdam subreptionem sibi eam subtraxisset. Cujus subrreptionis modus hic est: Quidam Bertrandus, qui capellanus fuerat Hugonis Liziniacensis, monachus factus a monachis Sancti Juniani Nobiliacensis in abbatem ordinatus est 3. Hic dum capellanus esset, dono habuit predictam ecclesiam de Fronteniaco a domino Hugone Liziniacensi; monachus factus et illam et uicquid proprium habebat reliquit. Hoc intervallo Hugo Liziniacensis illam ecclesiam, ut diximus, liberam dedit abbati Case Dei. Predictus vero abbas Bertrandus ecclesiam, quam capellanus habuerat in jus ecclesie cui abbas preerat voluit retorquere, et per manum Hugonis Liziniacensis retorsit et monachos Case Dei ejecit. Quam violentiam cum abbas Case Dei monstrasset legatis sacrosancte romane ecclesie, A[mato] videlicet et

1. Aton, évêque de Saintes, après avoir été abbé de Saint-Hilaire de Poitiers, signe, en 799,« indignus episcopus Sanctonice urbis ecclesie >> une charte relative au monastère de Saint-Junien de Nouaillé et reproduite par le Gallia, II, Instr., col. 345.

2. Hugues VI de Lusignan, dit le Diable, qui construisit l'église de NotreDame de Lusignan, mort en 1102, était fils de Hugues V, dit le Pieux, mort le 8 octobre 1080. L'église de Lusignan était sous le patronage de l'abbé de Nouaillé.

3. Bertrand, XXIII° abbé de Nouaillé, 1078-1091, d'après le Gallia, II, col. 1241.

4. Un concile eut lieu à Saintes en janvier 1081, présidé par deux légats du Saint Siège, Amat, évêque d'Oloron, et Hugues, évêque de Die. Un autre

Hugoni Diensi in concilio Santonensi, respondit abbas Sancti Juniani se prius donum habuisse de hac ecclesia, et hoc firmavit testimonio Hugonis Liziniacensis qui presens erat; et verum quidem fuit eum prius habuisse donum de hac ecclesia, sed capellanum, non monachum, non abbatem. Quod autem hec subreptio sic facta fuerit, dixerunt monachi Case Dei se habere testem quemdam monachum cui abbas Bertrandus hoc revelaverat, quod per hanc subreptionem dictam ecclesiam monachis Case Dei subtraxerat. Ratio vero abbatis Sancti Juniani iterum hec fuit : Quod dominus Hugo Liziniacensis sibi predictam ecclesiam dederit concessu Santonensis episcopi, in cujus episcopio sita erat, et hujus donationis cartam signo pontificali adnotatam se habere non tacuit; post vero Hugonem Liziniacensem se expulisse et monachis Case Dei dedisse monstravit. Que causa cum in concilio Santonensi ante..... Hugone Liziniacensi in judicium venisset inter abbatem Case Dei et Sancti Juniani, sic diffinita fuit: ut monachi Sancti Juniani et ecclesiam et appendicia ecclesie in perpetuum tenerent libere et quiete. Hujus diffinitionis..... testes in medium. produxit abbas Sancti Juniani qui predicte diffinitioni interfuerunt et jurare parati fuerunt; hanc diffinitionem sic factam esse in concilio testatus est etiam Ostencius Borellus, monachus Case Dei, qui concilio interfuit, sed testimonio cujusdam monachi Sancti Juniani, ut prediximus, factam esse contendebat. Testabatur etiam idem Ostencius Borrellus hoc diffinitum esse a predictis legatis in eodem concilio, quod quedam, que domini Hugonis Liziniacensis propria fuerat, haberent monachi Case Dei; quod iterum monachi

concile eut lieu en 1097, sous l'épiscopat de Ramnulfe de Foucauld, et fut présidé par Amat, archevêque de Bordeaux et légat du Saint Siège, ainsi que le dit le Gallia, II, 1064. On voit donc qu'il faut lire Amato dans le

texte.

Sancti Juniani contradixerunt testimonio carte a domno Hugone Liziniacensi sibi subscripte. Quod ut audivimus a tantis viris sic diffinitum esse, dedimus terminum ut veniret monachus cujus testimonio per subreptionem factum esse hoc contendebat Ostencius Borrellus. Termino dato, uterque abbas venit, et monachus ille, qui plane negavit quod Ostencius Borrellus affirmabat verum esse testimonio ejus. Quo audito, diffinitioni tantorum virorum, ut decebat, adquievimus. Hoc de corpore ecclesie, de appendiciis ejusdem ecclesie, et de illis que Ostencius affirmabat esse de proprio dono Hugonis cum monacho Sancti Juniani, de jure ecclesie et de dono totum esse ostenderunt. Adjecerunt se tricennalem possessionem sine synodali interpellatione habere et probare paratos dixere. Quod cum audivimus, judicavimus ut probarent sic.... esse. Abbas vero Case Dei auditis his judicium nullum contradixit; probationem tamen accipere noluit, sed salva parte nostra romanam audienciam appellavit. Hanc sentenciam mecum dederunt Gauscelinus archidiaconus, Iterius magister scolarum, Reinaudus Chasnel, Gaufridus capellanus episcopi, Guillelmus prior Sanctæ Radegundis, Ramnulfus archipresbiter, Guillelmus... Presentibus Marco abbate Novi Monasterii, 1 abbate Brandomensi, 2 Guillelmo de Arveo Pictavensi archidiacono 3, Guillelmo et Petro magistris Pictavensibus, magistro Hylario. Data San

1. Marcus, IVe abbé de Montierneuf, abbaye de l'ordre de Saint-Benoît, fondée sur les bords du Clain, vers 1066, par Guillaume VII, duc d'Aquitaine.

2. Guillaume était abbé de Brantôme vers 1076; il eut pour successeur Aumare qui est mentionné par le Gallia, II, col. 1491, vers 1124.

3. Je crois qu'il faut lire: Guillelmo et Arveo Piclavensibus archidiaconis. En effet, Hervé, archidiacre, souscrit en 1098, avec Pierre,'aussi archidiacre; et on le retrouve encore avec Etienne, aussi archidiacre, le 30 juillet 1117. (Cartulaire de Saint-Amand-de-Boixe, charte 325, pour le premier cas, et ms. de Fontenau, pour le second). Dans les deux pièces il s'appelle Arveus, sans le prénom de Guillaume. P. DE FLEURY.

tonis in camera idus marcii, anno incarnatione Domini MCXI, epacta nona... orum Guillelmo duce Aquitanorum.

[ocr errors]

II.

1148. 1 Sentence de Bernard 1or, évêque de Saintes, sur un différend entre Gilbert de La Porré, évêque de Poitiers, et Hugues de Lusignan. Idem, fo 216. « Titre de l'évêché de Poitiers. Liasse cotée Celles-au Marais. >> Sans date et sans sceau.

Ego Bernardus, Dei gracia Xantonensis episcopus 2, omnibus tam futuris quam presentibus. Quod venerabilis frater noster Gislebertus, Pictavensis episopus 3, domini nostri Gaufridi, venerabilis Burdegalensis archiepiscopi 4 et aliorum quorumdam prece inductus, Ugonis (sic) de Liziniaco filio Ugonnis Bruni 5, mille solidos andegavensis monete accomodavit. Ipse autem Ugo de Liziniaco, hereditario jure possessor et dominus castri quod vocatur Coech, 6 vinetam, quam in curte prenominati episcopi, que cella vocatur, exigebat, eidem et successoribus suis habendam concessit, et omnino suam esse, quamdiu supradicti mille solidi ipsi episcopo vel suis successoribus debebuntur. Actum est hoc et in manu dicti archiepiscopi firmatum, me presente et presentibus etiam Pictavensibus clericis Gaufrido cantore, Armando, Laurentio, Kalone archidiaconis, Petro succentore, Petro de Laverna, Odone de Confolent, Guillelmo Agun

1. Anno 1148, concordiam fecit cum Gaufrido metropolitano suo, et Gisleberto, Pictavorum presule, apud Fontem Comitis. Gallia, II, 1070.

2. Bernard, prieur de Sablonceaux, évêque de Saintes de 1141 à 1166. 3. Gilbert de La Porré, évêque de Poitiers, (1142-1154), auteur d'un assez grand nombre d'ouvrages.

4. Geoffroy de Lorroux, archevêque de Bordeaux (1136-1158), ami de saint Bernard et de Pierre le Vénérable.

5. Hugues VIII de Lusignan, fils de Hugues VII dit le Brun, qui vivait encore en 1151.

6. Coech, Couhé (Vienne).

« AnteriorContinuar »