hele Hepplegers op de vlugt gebragt / elf flagen zijnder met ongemeen geluk geslagen. De Switferfe Gereformeerde Cantons fetten haer in de bes by den Hertog / en spreken booz haer by hare Hoog Mogende de Staten Generael. Olivier Cromwel Protector van Engeland schrijft vooz dese verdzukte bzieben an de koningen van Vrankryk Sweden, Denemarken, de Heren Staten, en de Euangelife Cantons, opdzagende fijn hulpe. Daer wozden alom Collecten ges daen/en Gefanten na Savoyen gefonden. Samuel Morland upt Engeland dede een gans bapmoedige aufpzack 7 daer de Moeder van den Hertog op antwoozde /het was maereen Vaderlyke en fagte kaftydingean ongehoorfame en rebellige onderdanen gedaen. Doe fig egter hier al de Wereldmee bemoende/ig 'er een schaduwe van een vrede gemacht/ diealtijd onrustig gebleven is tot het jaer 1686. wanneer den Hertog an dese Dalluyden verboden heeft h alle oeffeninge van Gods- hinFebr. dienst in Kerken of hupfen / met bannissenient van Predicanten en Schoolmeesters of be lofte booz hare bekeringe. De nieuw ge= boren kinderkens wozden den Priesters anbevolen en de Franse vlugtelingen het Land ontsept. Hier op volgen Soldaten / daer onder ook Franfe Dragonders, die de Savoyarden de nieuwe methode van beherine ge leerden. Dog sp vinden ook tegenstand / vele Franse sneuvelen / en den Hertog gelaft haer upt het Land te vertrekken/ met vanhend om haer goed te verkopen. Sp verz weren haer verder dog vrugteloos / een deel is gedood/ een deel gevangen / De meeste

#ff3

zijn

iluny. 1690.

Staet der

Kerke in

zijn 't ontkomen in Switzerland. Daer fy haer onthouden hebben tot het najaer van 1689. wanneer een goed gedeelte weer na haer Land is getrokken/ entot Turin toe alles onder Contributie geftelt heeft / terwil de Spaense upt het Milanees op de Grensen ban Savoyen dien Hertog doen overflaen/ om fig booz den Keyfer tegen Vrankryk te ver klaren/ die nu aller vyand gewozden is / en' den Gozlog voert tegen Engeland, het gants fche Keyferryk, Nederland, Spangien &c. 't Is ook van dien uptflag/ dat den Hertog doos de Franfe gedeukt zijnde in fijne stas ten tegen Vrankryk den Oorlog gedecla reert heeft / en de gevangenhupfen geopent/ de arme verdzukte op vape voeten geftelt/ de verstropde weer thups geroepen / en vyphend vergunt van hare Gods-dienft openbaer te oeffenen.

S. 15. Ontrent de Herken van GrootBrittangien heeft de foomse kerk die inEngeland gang/ en Tyranny niet konnen maken / hoefn het dooz dupfenden streken gesogt heeft. Dat Engeland noemde Innocentius IV. bet Paradys der Paufen, en hare onuytputtelyke putten, geen wonder dat fy daer op verlelt= hert waren. Onder Gregorius XIII. was 'er een Engels Seminarium te Romen, upt welke fteeds in Engeland gefonden wierden / om onder de regeringe ban Elifabeth dat Hijk te ondermijnen / tegen welke fp alle liftige anflagen hebben angewent/ tegen haer leaA. 1588. ben is 'er een ontdekt a / als wanneer ook die vervaerlijke Spaenfe Vloot, van Sixtus Valg onverwinnelyk gefegent / van de Goddelijke winden tenemael verslingert

is. Meermalen was het om Elifabeths le ben te doen b/ Clemens fend twe bzevetten/ b 1592. dat men na haer dood een koning verkiesen 1594.1597 foude den Hoomsen stoel toegedaen/ sonder 1601. ansien van bloed of margfchap. Dit egter mislukte. Die selve Paus had Hendrik IV. opgemacht/ dat hp sig met Spangien tegen Engeland voegen soude / waer op als een Cardinael antwoozde/ dat de Koning met ede an Engelands Koningin verbonden was / fo sende hn/ dat dien eed an een Ketterfe gedaen zynde,hn door een anderen eed an God en den Paus bverbonden was tc. Doe Jacob van Schotland koning wierd van Groot Brittangien stond men al na fijn leven / eer hyi gekroond was. ( Hy was de sesde van die naem in Schotland, en de eerste in Engeland, erfgenaem van Elifabeth e. ) Daer is een c gestorven anflag gemacht om het gantse koninglijkt 24Maert. geslagt/en Parlamenten in de lugt te doen 1603. vliegen/ en men heeft van onder het Parla mentshuys 36 verscheyde tonnen buskruyt d gehaelt/verborgen onder grote hopen sted Siet hier nen en houd e/seer behendig en langfaem Eman. van had men de naest anstaende hupfen gehuprt/ Meteren, en dooz muuren wel van dzie ellen dik heen en Heydeg. geboozt dooz de kelders. Maer tien dagen Hift Pap. vooz de fittinge is dit door een brief fondere 1605. naem ontdekt. Dit host 'er enige het leven A en de Papisten lopen te meer in 'toog/tera wijt njen op middelen dagt/ om de nu drie in Jacob verenigde Kronen tegen der selver anflagen te versekeren. Middelerwijl smeult een buur van onluft in fijn engen Prote ftandfe ingewanden. Eduard VI. vernieti gende de Paepse dolingen / behield een kerk #ff4

bestier

breder af

Engelfe

bestier dooz Bisschoppen/ en den dienst_dooz Liturgien, met dupfend onnodige plegtelijkheden. Na het wolksken der verdzukkinge onder Maria, heeft Elifabeth dat van Eduard nagevolgt/ wel het Pausdom verdzijvende/ maer hare klederen, en vercierfels behoudende. iet ten onregt stelden haer de beter gevoelende hier tegen/ en hoe fy te harder van de Bisschoppen behandeld zijn/ hoe fp te meer haer dwingelandp tegen spraken / selfs in een ander upterste overvaltende/alle ozdze tegensprekende. Daer was enen Bolton, maer die herroepen / en fig berhangen heeft. Daer was enen Robert Brown, die an alle leden van de kerk so Mannen als Dzouwen de fleutelmagt_toe> schreef/ sonder selfs Claflen, Synoden, en Kerkenraden te kennen; van waer als nog De Independenten oozfpzonkelijk zijn. Koning Jacob in Engeland op den Choon gestegen/ boerde selber in Schotland, darr de Reformatie op de manier van Geneven bewerkt was/ de Bisschoppen in/ niet sonder opschuddinge der gener/ die om een fupvezdez Reformatie riepen/ en daerom Puriteynen genaemt zyn/ dzijvende een schepdinge van de Engelfe herk/als ware fp valsch en Antichriftisch. Die koning egter was 'er so vinnig op/ dat hp fepde/ geen Bifchop, geen Koning, doe ik in Schotland was ben ik van een deel jonge Predicanten overheerscht, en nu heerfche ik over mannen Biflchoppen.

S. 16. Karel I. geboren in Schotland, A. 1600. stapt op den Chzoon sijnes Baders / overleden den 6 April. 1625. en voltrok Karel 1. anftonds in May het voozgeflage Houwelijk

onluften onder

met

1631

fin Maert,

1639.

met de Paepfe Henriette Marie, Dogter van Hendrik IV. Suster van Louis XIII. 't a 19 May Wag wel vijf jaer daer an / dat a Karel 1630. geboren wierd/ doe b Maria, daer na c Jaco- b 27 Oct. bus, en weer een Dogter Henriette *. Daer 140a. op word fijn Rijk gescheurt nu hem den 1611. Aerdsbifichop ban Canterbury anraed de *1635. half Paepfe Liturgien en Ceremonien in Schotland in te voeren d. Die natie stelt sig/ selfs na wapenen uptsiende / hier dapper te- d1637. gen; en maekt dat berugte Convenant, zijnde een vernieuwinge van hare Confeffie van den jare 1580 dat sy meest alle onderschijven. In een Synode fetten fp de Bisfchoppen af en 't scheen f op een openbaren 1638, Dozlog upt te barsten / had maer de misnoegde Koning fijn epsch om geld so by London als het Parlament kommen krijgen. Daerom denkt men s een weg van bemid= deling dog sonder trouwe. De hoop van Karel op een Yers onderstand doed de Schotten een nader Convenant h makten / op de Pre- h1640. dikstoelen aflefen / eerst den Predikant / doe de Gemeente met opgefteke vingeren be fweren/ die daer niet an en wilde/ was by haer sekerlijk Paeps. Hier beginnen de Engelfe ook het oog na te lenen/ an welkers Parlament in November, 1640. vergaderd/ wel 15000 menschen een smeckscheift onderschijven tot afschaffing der Biffchoppen. De Graef van Strafford Viceroy van Yerland word gevangen/ en William Laud, Aerdsbiffchop van Canterbury onder de swarte roede van het Huys gearresteert. De eerfte word den May, 1641. tot Londen onthooft/ de laetste eerst den Ianuary, 1645. ffs

men

g 28 Iuny.