den lande van Utrecht, ende waervan metten bisscop oft zynen maerscalc by den delinquanten gecompeseert waeren, soe zyn die proosten in der tyt geweest in paisibelycke ende vredelycke possessie, dat gheen memorie van menschen ter contrarien en gedinct te stellen, yemanden last hebbende, oft zynen officiael, om die soenpenningen te versekeren, als breder blycken mach by der depositien, gedaen op het xшe arle, al te zamen begrepen inde voorsz. oude quoyere van dispositie ende hier gelaten breeder verhaelt te worden uyt cortheden.

29. Het welcke by den voorsz. gedeputeerden zoe ampele bevonden zynde, ende den voorsz. prelaten ende capitlen aengebracht synde, die welcke bevindende het schoen claer recht vanden voorsz. proosten metten possessien van dien, hebben in presentie van partyen, te wetene, den voirn. bisscop Florens van Wevelichoven ter eendre, ende den voorsz. proost Peetere vanden Velde ter andere, by monde vande decken vanden Dom t'Uytrecht verclaert by sententie diffinitive, dat zylieden den proost ende capitle van Sint Jans t’Uytrecht voirsz. bevonden te wezen, in volcomen possessie vander hoogher jurisdictien voirsz., 't zelve verclaerende met duytschelicke (!) woorden, te weten in een volcomen besit des hooghen gerechts.

30. Ende daer en boven, om die voorsz. possessie noch meer te justificeeren, soe wierde verclaert, dat die voorsz. proost Petrus vanden Velde met synen capitle souden affirmeren met VII stoolen in gewoonlicker maniere, dat zy deselve possessie hadden met goeder saeken, ende soe verde sy 't zelve refuseerden te doene, soe soude die voorsz. bisscop Florens deselve possessie, die hy seide te hebben, affirmeeren mit VII stoolen.

31. Naer welcke pronuntiatien die voorsz. proost, op staende voet heeft doen haelen vu stoolen uyter sacristie vanden Domp t'Uytrecht voirsz., en hy dien (!) aengedaen hebbende, heeft gezworen, dat hy ende zyne voirsaten, proosten ende capitlen van St. Jans voirsz. altyts geweest hadden soo sy noch waeren, in vredelicke possessie vander voirsz. hooghe jurisdictie, behalven vanden turbel doen gedaen, zoe diezelve proost oic wel weten mochte, gesien hebbende al het voorsz. besceet, hier voren breder verhaelt, ende sulcx, soe hebben ter selver tyt oic gedaen sesse canunicken van Sint Jans voorsz., affirmeerende dat zylieden vastelicken geloofden den voorsz. proost die waerheyt gezworene te hebben, al naer der waerheyt ende oude costume in sulckdanige saeken geobserveert.

32. 'T welck gedaen zynde, heeft die voorn. proost versocht aen den voorn. heer bisscop, daer jegenwoordich zynde, dat hy zyn maerschale inthimeren zoude, in toecomende tyden hem nyet meer te onderwindene vande voorsz. hooghe jurisdictie, noch des daer aen clevende is, welcke bisscop, hoewel hy vande voorsz. pronunciatien in den beginsele nyet wel te vreden en was, nochtans verclaerde, dat hy zynen maerschalc 't zelve zoude inthimeeren ende daerinne wel voorzien, al breder blyckende by der acten ende der voorsz. instrumenten van sententie, gedaen ende gebeurt in de voorsz. generale capitle der voorsz. kercke van Utrecht, den xxI. Marty a°. XIII. LXXXII, alhier by copie geëxhibeert.

33. Ende hoewel by der voorsz. sententie, onder anderen den voorsz. heer bisscop gereserveert zoude zyn, syn recht, indien hy eenich pretendeeren wilde, in't petitorio, om den voorsz. proost te vervolgene voir alsulcke competenten rechteren, als hem goetduncken zoude, soo en heeft denselven bisscop Florens van Wevelichoven noch zyn naervolghers, emmers totter tyt van bisscop David, hoewel daer tusschen byde geweest zyn vyff ofte sesse bisscoppen, gheen vervolgh van 't selve petitoir gedaen in alsulcke vuegen, dat hetzelve pretens recht van petitorie in allen gevalle jegens den bisscop, al hadde hy daertoe eenige apparentie gehadt, dat neen, geprescribeert soude syn metter tyt van omtrent LXXX jaeren meer dan suffis. om geestelicheyt jegens geestelicheyt te mogen prescriberen, als kennelicken is naer rechte.

34. Ende dat meer is, die voorsz. heer bisscop David volcomelyck geinformeert wezende van al, des voirsz. is, ende merckelyck vanden voirn. ghiften des voirsz. bisscops Conraet, heeft inden jaere XII. LXI, den eersten dach van Julio, in tegenwoordicheyt van zynen vicaris generael, dieselve brieven van bisscop Conraet gezien hebbende, ende dat dezelve in geender wys gecanceleert, geraseert noch geenssins gecorrumpeert oft suspect, maer gansselyck, geheel ende gave, metten seghel des voirsz. bisscop Conraet, soe hier boven noch geseyt is; 35. Heeft deselve brieven geapprobeert, geratificeert ende geconfirmeert, van synder auctoriteyt, ende die voorsz. commutacie ofte mangelinge, die de voorsz. Conradus gedaen hadde vande voorsz. parceelen metten parceclen wederomme by den voorsz. proost van St, Jans gelaten, van weerden gehouden, daerinne begrepen zyn die voorsz. partien ende stucken van landen, makende die voorn. prostie, in voirtyden oic andere naemen gehadt hebbende, dan die zedert gecregen hebben, ende mogelick noch souden moghen gecrigen.

36. D'welck oic nyet te verwonderen en staet, gemeret dat in voirtyden die stucken van den landen metter voirsz. mangelinge den voirsz. proost van St. Jans by den bisscop gelaten, mit allen hoocheyt, soe voirsz. iş, waeren wouste, wilde landen, onbewoont, eensdeels maress, anders mourlant, ende som mogelick bosch ende diergelycke, nyet gecultiveert noch in achtinghe zynde, zoe die selve zedert by lanckheyt van tyden allencxkens geworden syn, blyckende by d'inhout vanden voirsz. brieven van ghiften ende confirmatien van dien, ende bysondere by der voirsz. mangelinge van bisscop Conraet, ende der voorsz. confirmatie van bisscop David.

37. Deselve confirmatie, inhoudende by expres, dat overmits tusschen den voirsz. partien van landen, noch eenige parceelen waeren, onbewoont zynde, dat zoo wanneer deselve bewoont soude worden, soe souden die thienden ende beden ende andere hoocheden, genaempt placita, ende alle justicie ende hoocheit, soe wel gheestelick als weerlick, die in de voorsz: plaetzen vande proostien vallen souden, toebehooren den proost ende kercke van St. Jans voorsz., alleen ende nyemandt anders.

38. Hetzelve sulcx (als oic begrepen staet inde voirsz. mangelinge, met bisscop Conraet gedaen), by den voirsz. bisscop David expresselyck van nyeuwes, verclaerende ende decreterende, dat die voorsz. proosten van Sint Jans, dair van souden mogen ende behoren vryelyck te gebruycken, sonder wederseggen van yemanden, al naer inhout van zyne voirsz. confirmatie ende ghifte vande voorsz. eersten July anno XIIII. LXI.

39. Nyetemin alsoe dieselve heer bisscop David, vyff ofte zesse jaeren dacrnaer, als omtrent den jaere XIIII. LXXI nyet indachtich zynde synder voirsz. approbatie, confirmatie ende concessie, maer quaelick ende sinisterlick geinformeert zynde, hem vervorderde heeren Jan Nyss, doen proost van Sint Jans voorsz., te turberen oft laeten geturbeert oft gemolesteert te worden in zyne voorsz. hoocheden, auctoriteyten, preeminentien, jurisdictien ende possessien van dien, soe is't denzelven heere Jan Nyss, proost, van noode geweest hem daer jegens met recht te voorzien, ende heeft tot dien fine syne suplicatie gepretenteert onsen heyligen vader den Paus, verwervende provisie in behoorlicke vorme aen heeren Peeteren de Farrera, auditeur vander saeken van synen paleyse.

40. Voir welcken heeren Peeteren, soe verde geprocedeert is geweest tusschen den voorsz. heere Jan Nyss, proost van St. Jans t'Utrecht, claegere ende aenleg here ter eendre, ende den voorn. heere bisscop David, verweerdere ter andere zyde, aengaende der voorsz. hoghe ende laaghe jurisdictie meroque et mixto imperio, die deselve proost heeft in zyn voorsz. plaetsen ofte deurpen van Mydrecht, Wilnis, Achtienhoven, Thamen, Cudelstert ende Sevenhoven, ende die urbatien ofte spoliatien daerinne gebeurt, met allen dysser acncleven mochte, dat de voirn. heere Petren, auditeur, by synder sententie diffinitive verclaert heeft;

41. Dat de voorsz. spoliatien ende turbatien der jurisdictien ende hoocheden by den voorsz. bisscop jegens den voersz. proost gedaen, geseyt te wezene ondeuchdel., onbehoorlick ende onrechtveerdich, als metter daet gedaen, ende daeromme denselven bisscop verstekende vande voorsz. hooghe ende laaghe jurisdictie merique ac mixti imperii voirsz., ende exercitien van dien, ende hem daervan amoveerende, ende den voirn. proost inder reëele corporele en actuele possessie, mitsgaders d'exercitie ende gebruycke vande voorsz. hoghe ende laghe jurisdictie ac meri et mixti imperii, herstellende ende reintegrerende;

42. Condemnerende voirts den voirsz. heer bisscop David alle die vruchten ende profyten ende emolumenten, gecommen wesende vande jurisdictien der voirsz. plaetzen ende deurpen by hem oft zynen officialen gedurende den tyt vande voorsz. turbatien oft spoliatien den voorsz. proost te restituerene, mitsgaders inden costen vanden processe, zoe die voorsz. sententie vande voorn. heeren Peetere de Farrera breder is vermeldende.

43. Van welcker sententien die voirsz. bisscop David hem gedragen is als appell. tot twee reysen respectivelick, ende heeft voir d'eerste reyse die sacke van appellatie doen committeren heeren Johan Anthoniss, bisscop van Alexandrie, ende voir die tweede reyse heer Johan, bisscop van Nucerin. oic auditeur vande voirn. saeken des voorsz. palais, maer is deselve bisscop David, in beyde den voirsz. appellatie vervallen, ende is die voorsz. eerste sententie tot twee mael geconfirmeert, met condempnatie van restitutie van vruchten, proffyten ende emolumenten, ende oic van costen, daerop oic verleent zyn geweest executoriale brieven, met comminatie van te procedeeren by excommunicatie, aggravatie, reaggravatie ende invocatie brachii secularis, ingevalle van resistentie oft geen furnissement, ten voorsz. drie conforme sententien, breeder van allen dien blyckende byden processe daerop gefulmineert, ende alhier by copie vertoocht vanden date XIII. LXXXII beginnende gloriosissimo et invictissimo principi, elc.

44. Maer heeft die voirsz. bisscop David tot allen dien gefurneert, reintegrerende ende restituerende den voorsz. proost, heer Jan Nyss, in allen zynen voirsz. hoocheden, jurisdictien, auctoriteyten, preeminentien, prerogativen ende andere rechten, vooren breder gededuceert, die welcke daervan syn, ende synder voirsaten possessie gecontinueert ende onderhouden heeft, soe oick altyt gedaen hebben syn nairsaten, tot dat die Keyzerl. Mat., hoogher gedachten, gecommen is aen die temporaliteyt der jurisdictien van 't Sticht van Utrecht, dat men wylen heere Alberto Piggio, proost der voirsz. proostie, begonnen heeft molestatie daerinne te doene, ende daernae heeren Kaerle Perrenot, voiisait inde selver proostie vanden jegenwoordigen heeren proost.

45. Den welcken heere Kaerle Perrenot, ten fyne van noch nadere die waerheyt vander sacken ende rechten van zynder kercken, die welcke hy met verbont van eede schuldich is voor te staene, preserveren ende onderhouden, naerder te wetene ende onbekendelyck gheen onredene te sustineren, heeft by synen baillui ende officier verstaen, hebbende die voorsz. rechten ende possessien gedaen, stellen by specificatie in gescrifte ten getale van XII articlen, die welcke hiernaer geinsereert worden.

46. In den eersten, dat die proosten van Sint Jans in dier tyt, alleer die K. M'. geworden is erfheere des lants van Utrecht, rustelic, vredelic, ende vry onbecroont van yemant langher dan eenighen menschen memorie is ter contrarien, gebruyct hebben, in die heerlyckheyt der proostie voorsz., alle jurisdictie, hoghe, laghe ende middele.

47. Dat die bisscoppen van Utrecht 't gebruick oft exercitie der voorsz. jurisdictie noyet onderwonden, noch den proosten voirsz. oft hueren officieren, daeromme gheen belet gedaen en hebben, oft indien zulcx gebeurt geweest is, 't zelve by wegen oft remedie van justicie afgedaen is, alsoe dat die voorsz. proosten in deuchdelyck bezit der voirsz. jurisdictie altoos gebleven zyn.

48. Dat het gewysde in allen saeken criminelen by den hooghen gerechte van die proostie altoos 't leste ende daervan gheen provocatie oft appellatie toegelaten, maer 't selve altoos ter executie oft tot des proosts ghenade gestelt is geweest, ende van alsulcke gratie ofte genade te geven, oft ter justitie te doen stellen, die proost in possessie is.

49. Dat vande sententien, gewezen in sacken civil by die lege banck vande proostie, appellatie toegelaten is geweest, totten proost, t'Uytrecht residerende, ofte synen stadhoudere ende leenmannen, ende dat nyet jegenstaende eenighe leenmannen denselven lege bancken consultatie ofte advis gegeven hadden, blyckende by acte in judicio contradictorio, gegeven inden rade t'Utrecht den XXVIII. Juny LVII.

50. Dat de proosten inder tyt ende heuren predecesseuren, ab immemoriali tempore, eer de K. M'. geworden is erfheer 's lands van Utrecht, in rustelycke ende vredelycke bezit geweest zyn, by sich selven oft syn officieren accisen ende imposten te lichtene, ende oick beden, subventien ofte precarien te eysschen ende te ontfangen, sonder regard van yemant ende 't zelve wel wetens ende aensiens des land tsheeren van Utrecht inder tyt.

51. Dat die proost als voren in rustelycke possessie geweest is, restitutie in integrum gracieuselick te geven oft te verleenen, van allen versuymen, negligentien, verloop van tyt, versteck, tyt van te interponeren appellacie gebeurende in allen saeken, hangende voir een yegelick vanden leeghen gerechte synder proostie.

52. Oick mede, dat die proost als boven in rustelicke ende vredel. possessie geweest is, remissie te gevene van alle crimen, in syne voirsz. jurisdictie ende heerlycheit geschiet. 53. Dat die proosten zyn in rustelicke possessie van geleyde te geven in hcurer proostien heerlicheyt.

54. Dat die proosten voirn. altyts geweest zyn in possessie, keuren, breuken ende mulcten te nemen van alle excessen, inder proostien gebeurt.

55. Dat die proosten mede syn in possessie, hantvesten ende ordonnantien te maken ende te gheven zynen ondersaten inder proostie, waer naer zy hen moeten weten te rechten. 56. Dat die proost inder tyt ende zyne predecesseuren in possessie zyn vande visscheryen, thienden ende 't veer, dat men in rechte soe mach noemen ripatica.

57. Dat de ondersaten van Achtienhoven in gewoonte zyn geroepen te wordene. in cleyn saken, voir den officiael des proosts van Sint Jan, ende nyet voir den officiael des bisdomps van Utrecht, ende oft gebeurde, dat dieselve ondersaten, geroupen worden voir de officiael van Utrecht, dat zy gewoonlick zyn daervan te declineren forum.

58. Op alle welcke rechten ende possessien die voirsz. baillue inder qualiteyt voirsz., volgende d'ordinantie vande Coninghinne by besloten brieven, in date den XXV. Juny a. XLVI, by den procureur generael overgeleyt, informatie heeft gedaen houden, tamelick ende behoirlick, voir notaris public persone, ende zyn bevonden warachtich te wezen, breeder blyckende by der voirsz. genomen informatie, ondertekent: JACOBUS de nova porta nots alhier vertoocht, daerinne bevonden worden achte deposanten conformelyck getuygen, ende blyct 't zelve noch by meer andere munimenten, hier vertoocht.

59. Noch wordt bevonden, dat den proost voorsz. oft zynen baillou, remis gegeven heeft in't jaer xv. 1, Heyndrick Jacobs, vanden nederslach by hen geperpetreert inde persone van Jan Geritz, soe hy oick in't jaer XV. XXI gedaen heeft Pieter Ariaensz., ende in't jaer xvo. XXXIII Jan Suve, Claes Willemsz. ende Huych Willemsz., ende in't jeer XV. XXXIX Ghysbrecht Seymoensz., ende in't jaer veertich Dierick Joosten, ende in't jaer XLV Hans Sebastiaensz., al van diversche nederslagen, respectivelyck by heml. inde proostien voorsz. heerlick heyt geperpetreert.

60. Item, dat in 't jaer XV. XIX gevangen zynde in Achtienhoven, by Barnart Verhare,

baillou vande proost, drye misdadigen, ende deselve deur hem quaede feyten ende dyverie verwezen zynde by den scout ende scepenen ter doot, deur d'intercessie ende bedinghe van sommighe luyden van eere, heeft denselven baillou de voorsz. misdaders ende verwesens het lyff gegeven inden naem des proosts voorsz., behoudelick dat deselve gegeesselt ende gebannen hebben geweest uytter proostie voorsz.

61. Is oick al kennelick ende notoir, dat die proost van St. Jans inder voorsz. plaetzen van zynder proostien heeft recht ende is in possessie van die gemeynen weghen, die men heet die Herstraten, die welcke hy doet scouwen by zynen scout ende officier, als overheere in denselven plaetze.

62. Heeft oick in zyn voorsz. lant seker rivier, genaempt de Meyert, daer deure men vaert tot Leyden, Ter Gouwe ende Amsterdamme in Hollant, in welcke riviere, mitsgaders op den ouver van dien ter beyde zyde, die voorsz. proost heeft jurisdictie, ende is in possessie van dier, daerinne is een ponte, die gebruyct wert tot gerieve vande volcke, om heml. over ende wederover te vouren voir sekeren penningen, die de proost van St. Jans in pachte uytgheeft.

63. Is oock kennelic ende notoir, dat die voorsz. proost heeft recht ende is in possessie van te hebbene, behoudene ende profiterene die goede vande gecondempneerden, als geconfisqueerde goeden.

64. Syn oick d'ondersaten van denselven proost sculdich ende gehouden tot diversche servituyten, die men in rechte heet, angariarum et plaustrorum praestationes, ende in een teken van dien moeten graeven die grachten, omtrent den huyze van Mydrecht, ende hem dienen met peerden ende plouch, als zy des versocht worden.

65. Noch heeft die voirsz. heer proost recht ende is in possessie van te maeken, creeren ende institueeren wet van schout ende scepenen met andere wethouderen, in drye dorpen zynder proostien, om aldair justicie te administrerene, soe wel in't crim. als in't civil, haer die maniere vanden lande.

66. Voirts heeft die voirsz. heere proost recht ende is in possessie van diversche visscherien, ende die proffyten daervan te trecken, ende onder andere soe heeft hy een zeer groote visscherie, wezende lanck drye quartiers myls, ende een halve myle breet, daerinne deselve proost oic exerceert allerhande jurisdictie.

67. Ende in teeken van dien, zoe is't noch binnen zekere jaeren herwaerts gebuert, dat eenige borgheren van Amsterdamme gecommen zyn in deselve visscherie, ende aldaer bevonden, dat zy vongen ende naemen eenighe zwaenen ende visschen, waeromme zylieden gemulcteert wierden, ende waeren hun afgenomen huerlieden scepen ende schuyten, mitsgaders huerlieden waterhonden ende voetbogen, oft andere instrumenten, al by den scout ende officier vande voorsz. proost, maer deur bede van eenige heeren van Amsterdamme, soe wierden zy heuselyck getracteert, ende werde heml. 't voorsz. goet gerestitueert, mits beloofte nochtans, dat zy nyet meer van gelycken doen en zouden.

68. Heeft noch die voorsz. proost, in diversche plaetsen van synder jurisdictie recht ende is in possessie van te hebbene het beste hooft oft pant, welck men heet bona curmedalia, dat men vindt in't huys vanden ghenen, die sulcken goeden, ghenoempt curmedalia,

bezittende is.

69. Men zoude oick bevinden, ende die gemeene faeme ende name is sulcx, ende t'anderen tyden gebuert soude syn, dat ingevalle men vonde inde voirsz. jurisdictie vande proostien eenigen scat, oft dat yemandt aldaer woonende, geraecte aflivich te wordene, sonder erfgenamen achter te laeten, dat indien gevalle die voorsz. heer proost van St. Jans aenveerden soude het goed ende successie van denselven overleden.