ita reddit auctor 6): In der ganzen Ebne stehen Dattelpalmen: die meisten derselben tragen Früchte, aus welchen die Einwohner Speise, Wein und Honig bereiten. Diese behandeln sie übrigens wie wir (Griechen) die Feigenbäume. Sie binden die Frucht derjenigen Art, welche die Griechen männliche Palmen nennen, an die Datteln tragenden Palmen, damit die Wespe Psen (ὁ ψὴν) in die Dattel derselben krieche, sie zur Reife bringe, und so die Frucht der Palme nicht abfalle. Denn es enthalten die männlichen Bäume in ihrer Frucht Wespen (ψήνας) wie die wilden Feigen (ὄλυνθοι). Quae Herodotus de artificiosa fecundandi ratione, graecis ἐρινεασμὸς, lat. caprificatio, dicta narrat, ea aliis, ut Wesselingio et Larchero vera videntur, a Schwarzio p. 36. ss. impugnantur. Etenim Ammian. Marc. (Hist. XXIV, 3. T. II. p. 13. ed. Bip.) de palmarum maritatione copiose exponit, ita ut nullam faciat mentionem animalculi, cuius ope fecundetur palma feminea"), atque 700. annis ante eum Theophrastus (Hist. plant. II. 9. extr. de caus. pl. II, 13. III, 23. p. 287. Heins.) quem Plinius et Salmasius (ad Solin. p.938.) sequuntur, meliora de pulvere (semine) virilis palmae docuerant. Quae quidem etiam uberius et subtilius declarata sunt a recentioribus, Prosp. Alpino, Ottero, Hasselquistio, et Kämpfero (Amoen. exot. p. 706.) qui spadices virilis palmae avelli atque cum muliebri coniungi, ita ut haec semine illius obliPsen autem Cynips ad ficus natur, auctores sunt. unice pertinet, in quibus et fecundandis et maturandis eius ope usi sunt cum veteres tum recentiores. v. Aristot. H. An. V, 32. ubi in ed. Bas. (1550.) p. 481. perperam ψῆρας legitur pro ψῆνας, Theophr. Hist. Plant. II, 9. 37.ss. de causs. pl. II, 12. s. Plin. H. N. XV, 19, 21. Palladius IV, 10. et Tournefortius (Reisen nach der Levante T. II. vers. vern. Norib. 1777. p. 32. ss.). Et errorem quidem Herodoti exortum ita esse Schwarzius existimat (p. 45.ss.): vidisse eum spadicem s. termitem virilis palmae alligatum femineae; perperam in illo non flores modo sed fructus etiam inesse existimasse; forte tum plures psenas s. cynipes circumvolitasse; hinc in mentem ei venisse fecundationis caricarum in patria usitatae, atque inde conclusisse, idem fieri in dactylis. Et similitudinem quidem esse quandam etiam Theophr. de causs. plant. II, 13. p. 248. animaduertit, qui quidem et illo loco, et Hist. plant. II, 9. p. 38. fin. Herodotum corrigere videtur voluisse,

IV.

Prolusione Deum ex machina in re scenica veterum illustrante Oratt. nov. juvv. indicit Car. Aug. Böttiger. Oct. MDCCC. XVIII. pagg. 4.

Ex uberrimo hoc atque doctissimo libello, quae grauissima insunt, ipsis verbis cel. auctoris exponemus. Ad disputationem de usu machinae scenicae V. D. excitatus est loco Aesch. Eumenid. 400. seqq. (395 Herm.) cuius dura et inusitata dictione ῥοιβδεῖν κόλπον offensus propius ad Ald. lect. ῥοιδοῦσα, legendum esse putat (in not. p. IV): πτερῶν ἄτερ τ ̓ οἰδοῦσα κόλπον αἰγίδος, tumore inflans sinum aegidis. Scilic. neutralis signif. verbi οἰδεῖν cum activ. permutata non abhorret ab Aeschyli studio formarum antiquarum, neque insolentem esse usum verbi οἰδεῖν pro οἰδάνειν, testatur Valken. ad Herod. III. p. 261, 63. Non potuerunt ab alto demitti Dii in theatris antiquae Graeciae et Italiae. Sub dio enim erant pulpita et scenarum structurae et sedes spectatorum, ad quos adversus solem defendendos expansa sero vela fuisse constat vel ex Ovidio et Propertio. vid. VV. DD. ad Propert. III, 16, 13. Iuven. IV, 123. Funium igitur demissionibus et deductionibus non erat locus. Ut Dii et heroes in sublimi apparerent, Graeci uti non potuerunt sero demum apud Romanos in scena adhibitis pegmatibus, quae [vid. not. p. VII] e Poliorceticis veterum repetenda, in triumpho plebi spectanda circumlata [vid. Ioseph. de Bell. Iud. VII, 17.

B

1 1

et Buonarotius Osservazione sopra alcuni medaglioni
T. IX, 1. p. 151 seq], deinde in pompas sacras translata
[Plin. XXXIII. 3, s. 16] in theatris etiam usurpari coe-
perunt diverso modo [Apulei. Metam. X, p. 202. 31 seq.
ed. Pricaei], quorumque artificium [vid. Senec. ep. 88.
p. 387 ed. Paris.] in eo ponebatur, ut, ubi impositi
erant Dii et heroes, et, cum pantomimis unice delecta-
rentur Romani, citharoedi etiam et tibicines, mimo-
rum saltationibus accinentes, (Phaedr. V, 7) plicatiles
hae et confixiles machinae, quae paulatim in tantum
fastigium excreverant, incredibili celeritate dissolveren-
tur in alias subinde formas transeuntes (raptare pegma).
Una igitur relicta fuit via. Quod in inferiore scena-
rum contignatione apte excogitatum fuerat, ut scenae
essent versatiles et ductiles, i. e. ut machinis quibus-
dam circumactae vel reductae dehiscerent, et quae in
postsceniis fuerant, spectatorum oculis subito expone-
rent, idem in superiore parte earumdem tabularum,
quibus scenae compositae fuerunt, fieri debuit. Anti-
quissima ratio fuit [vid. not. p. VII], ut patentibus re-
pente valvis aedium, vel reductis omnino tabulis, in
quibus aedificiorum externa facies depicta erat, ea quae
spectatorum oculis ex adytis templorum vel aedium pe-
netralibus subiicienda essent [ut initio Eumenid. Aesch.
Pythia, et nova deinde scena oblata] non aulaeis, quae
tum exulabant a theatris Graecorum, sed machinatione
(ἐκκύκλημα) provolverentur, [ἐκκυκλεῖν, quod ubique
refingendum pro ἐγκυκλεῖν, vid. Casaubon.adAthen. VIII,
13, p. 628] aut revolverentur, [εἰςκυκλεῖν, vid. Pollux IV,
128, ad cuius explicationem ἐκκυκλήματος intelligen-
dam, observandum est, aedificii in fronte et a lateribus
cuiuslibet portam, πάροδον, mansisse, cum ornamenta
alia, ut portus, speluncae etc. ostenderentur [vid. not.
p. IX] machinatione rotatili [μηχάνημα ὑπότροχον, Ευ-

stath. Iliad. p. 964, 9. τρόχους ἔχον, Suidas Τ. Ι. p. 673) aut sublicis teretibus [ἐξώςτρα quod nihil differt ab ἐκκύκλημα Pollux IV, 129] trusatilibus aut rotatilibus, et deinde faciliori modo scenarum ductilium et versatilium [Serv. ad Virg. III. Georg. 24] circumactionibus [περιακτοῦς Pollux IV, 126. et Rodius in vers. Vitruv. T. I. p. 244]. Quandocunque in sublimi aliquid erat ostendendum, tabulata, quibus superior scenarum ad aedificiorum similitudinem compositarum contignatio coagmentata erat, subito diducta, spectatorum oculis subito exponebantur Dii personati, qui in postsceniis asseribus et tignis constrata machina firmiter niterentur, ut in aëre suspensi sine alarum praesidio. [Congruunt Pollux IV, 128. ubi legendum κεῖται κατὰ τὴν ἀριστερὰν πάροδον, ὑπὲρ τὴν σκηνὴν πρὸς ὕψος, non τὸ ὕψος, Suidas s. ν. ἀπὸ μηχανῆς Τ. Ι. p. 286, e quo emendanda sunt Scholia graeca ad Lucian. pro Merced. Cond. c. 1. Plura tradunt scholia ad Luc. Philops. c. 23. ex quo loco etsi corrupto apparet tamen, in utroque scenae latere eiusmodi machinam conspectam fuisse [ἀνεῴγεσαν]. Multiplex huius machinae fuit usus cum in adventitiis personis, quae e machina in proscenium descenderent [ut Minerva in Eumenid. et Oceanitides in Prometh. v.] funibus per cochleas tractis; tum remeantibus currus iisdem funibus sed inverso motu potuit retrahi [Euripid. Medea 1321 seq. vid. Dan. Heins. de tragoed. constit. c. 12. p. 96-102. Alia loca ut Platon. Cratyl. c. 56. p. 75. Fisch. Plutarch. in vita Themistocl. c. 10. Aristotel. Metaph. I, 4. docent, formulas illas veteribus frequentatas ἕλκειν, ἄιρειν θεοὺς, ubi de repentino adventu aut fuga sermo est, hac ratione illustrari posse]. Sed evolare etiam debebant et in aëre diutius commorari [Pollux, ut Belleroph. Eurip. et Sophocl. Andromache] nec facile, nisi funibus a tergo ab altioribus quibus