vel mare per medium fluctu suspensa tumenti
ferret iter celeris nec tingueret aequore plantas.
illam omnis tectis agrisque effusa iuventus
turbaque miratur matrum et prospectat euntem,
attonitis inhians animis, ut regius ostro

810

velet honos levis umeros, ut fibula crinem

815

auro internectat, Lyciam ut gerat ipsa pharetram

et pastoralem praefixa cuspide myrtum.

TESTIMONIA.

817 Isidorus orig. XVIII 7, 11 Servius ge. II 446 Aen. III 22

810 Post medium int. M

V

FLVCTV.SVSPENSA (erasa una lit.,

fort. S) R timenti y fluctus s. tumentis Diomedes 811 CELERIS (I corr. in E) M celeris nec] cursu non Diomedes 814 inhians] HAESERE P ut V 529 haesere, ał inians y inhians testatur Servius 815 VELLET P leuef b humerof c vestem Menag.

pr., X, ut IV 139

HONOS. M
816 licea cl

817 mirtum b1

-P. UERGILI. MARONIS || AENEIDOS. LIBER UII EXP. || INC. LIB. UIII FELĪCI. M VERGILI. MARONIS. AENEIDOS || LIBER. VII. EXPLIC. || INCIPIT. LIBER. VIII. R EXPLICIT LIBER. SEPTIMVS. || INCIPIT OCTAUUS. 7 EXPLICIT LIBER SEPTIMVS VIRG MARONIS AENEIDOS || VERSVS OVIDII NASONIS (sequuntur undecim versus, quos v. in proleg.) INCIPIT LIBER OCTAVVS b Virgilii maronif liber VII aeneidorum felicit explicit Incipit VIII- (sequuntur item 11 versus, de quibus cf. proleg.) c

P. VERGILI MARONIS

AENEIDO S

LIBER OCTAVOS

Ut belli signum Laurenti Turnus ab arce

extulit et rauco strepuerunt cornua cantu,
utque acris concussit equos utque impulit arma,
extemplo turbati animi, simul omne tumultu
coniurat trepido Latium saevitque iuventus
effera. ductores primi Messapus et Ufens
contemptorque deum Mezentius undique cogunt
auxilia et latos vastant cultoribus agros.
mittitur et magni Venulus Diomedis ad urbem,

5

TESTIMONIA.

...

AENEIDOS VIII.

1-4 'ut

extulit' Nonius 297, 20

animi' Diomedes 433

'ut

4 sq.

1 sq. 1 Probi inst. I 9, 2 Priscianus de XII vers. Aen. 8, 157 3 utque impulit a.' Servius Aen. VII 603 simul... Latium' Servius Aen. II 157 7 'contemptorque d. M.' Charisius 245 Diomedes 455 P. Probi inst. I 3, 4 8 'et latos v. c. a. Servius Aen. XI 367 ge. I 507 9 sq. mittitur . . . auxilium' Nonius 366, 19 9 Nonius 348 10 Servius Aen. II 157 gloss. Port. p. 6

'Diomedis ad u.'

VARIA LECTIO.

TREP

V

AENEIDOS VIII. 2 SONVERVNT P: cf. VII 637 3 agrif c1 acref b implit. (it corr. ex u, ut vid.) y inpulit b 4 turbato cl 5 Coniu.rat b 7 contemptor diuum, om. que, Diomedes

om. c

E

MEZZENTIVS R MZENTIVS P 8 Axilia c1

deum

qui petat auxilium et Latio consistere Teucros,
advectum Aenean classi victosque penatis

inferre et fatis regem se dicere posci

edoceat [multasque viro se adiungere gentis
Dardanio et late Latio increbrescere nomen].

quid struat his coeptis, quem, si Fortuna sequatur,
eventum pugnae cupiat, manifestius ipsi
quam Turno regi aut regi apparere Latino.

Talia per Latium. quae Laomedontius heros

10

15.

cuncta videns magno curarum fluctuat aestu,
atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc,
in partisque rapit varias perque omnia versat:
sicut aquae tremulum labris ubi lumen aënis

20

spatio erasarum 2 litt.) P: cf. VI 67 confidere y consistere Servius: cf.

11 Aduecti y1 (Aduectu 72)
penatef be

12 INFERRE P GENTIS (I corr. in E) P gentef

r

aeneam.. (eras. an, ut vid.) y enea C Infer.re c difcere cl 13 fe.c 71b multas nomen aliena manu addila esse statuit Peerlkampus, dormitanti Vergilio adscripsit Wagnerus quaest. Verg. XXXX 2. multas ... Dardanio interpretatur Servius: cf. VII 238 14 increbefcere be 15-39 Veron. fol. 238 si fORTVNA seQVATVR V piat Peerlkampus. Paulo probabilius quae scribere poterat, sed quem testatur Servius.

15 Quid b
quid, si F.

V

16 EVENTVM

p

quid struat his coeptis quem sequatur Eventum pugnae, cu

17 Quant❜no c latiNO V

aparere y 18 TALIA per latium talia per Latium quae coniungit Peerlmagno curarum fluctuaT V

regi. aut (eras. & ut vid.) y quae laomedontius herOS V kampus erof y 19 cf. IV 532 IV 285 sq. 20 ADQVE R

20 sq. Hor.

C

nun diuidity 21 PARTIS V partef b (corr. m. rec.) c 22 aquae treMVLVM V AENEIS

sole repercussum aut radiantis imagine lunae
omnia pervolitat late loca iamque sub auras
erigitur summique ferit lacuaria tecti.

nox erat, el terras animalia fessa per omnis
alituum pecudumque genus sopor altus habebat:
cum pater in ripa gelidique sub aetheris axe
Aeneas, tristi turbatus pectora bello,

procubuit seramque dedit per membra quietem.
huic deus ipse loci fluvio Tiberinus amoeno
populeas inter senior se attollere frondes
visus (eum tenuis glauco velabat amictu
carbasus, et crinis umbrosa tegebat harundo),
tum sic adfari et curas his demere dictis:

'O sate gente deum, Troianam ex hostibus urbem
qui revehis nobis aeternaque Pergama servas,

25

30

35

TESTIMONIA.

p. 195 B.

25 cf. schol. Veron. 99, 22 26 sq. Seneca controv. VII 27 26 'nox e.' Probi inst. I 4, 17 Marius Victorinus 2474 27 Priscianus 773 schol. Hor. carm. I 1, 33 'alituum p. g. Servius Aen. VI 653 'alituum' Diomedes 447 28 'in ripa. schol. Hor. carm. III 2, 5 'sub a. a.' schol. Veron. 99, 24 cf. schol. Veron. 99, 27 seram... quietem' Servius ge. I 251 34 carbasus' schol.

eum

33 sq. 6 Veron. 99, 29

carbasus' Nonius 541, 15
37 cf. schol. Veron. 100, 1 K.

axe

30

VARIA LECTIO.

23 repercusso Hoffmannus spicil.`crit. Vindob. 15. repercussum legit Servius. himagine (h del., N in ras.) b 25

M

radientif yb1

SVMIQVE (I add.) P LAQVARIA V lacuar schol. Veron. LAQVEARIA MPRyc, schol. Hor. laq: aria b 'laquearia; multi lacuaria (sic Paris. lacunaria Regin. Lips.) legunt' Servius.

33 eum] CVM RV

tectif y1

26 feffaf c1

31 tyberinul y
TENuis glauco velabat amiclu V

34 CRINIIIS V: fuerat crineis, ni fallor VMbrosa tegebat harVNDO V t.gebat c ARVNDO RC 35 affari c 'tum sic adfari: subqudis

expectate solo Laurenti arvisque Latinis,

hic tibi certa domus, certi (ne absiste) penates;

neu belli terrere minis: tumor omnis et irae

concessere deum.

[iamque tibi, ne vana putes haec fingere somnum,
litoreis ingens inventa sub ilicibus sus,

40

triginta capitum fetus enixa, iacebit,

alba, solo recubans, albi circum ubera pati.

45

ex quo ter denis urbem redeuntibus annis

47

Ascanius clari condet cognominis Albam.

haut incerta cano.] nunc qua ratione quod instat
expedias victor, paucis (adverte) docebo.

hic locus urbis erit, requies ea certa laborum

50

46

TESTIMONIA.

38 Servius Aen. III 185

'expectate s. L.' Servius Aen. VIII 12

41 Marius Plotius p. 252 G. Servius Aen. III 340

VARIA LECTIO.

CO

38 EXSPECTATE MRV expectante yl solo Laurenti] LO LAURENTI (CO m. rec. ut vid., in mg. m. ant. ALIBISOLO) M LAVRENTi arvisque latinis V Laurentum Servii ad v. 12 Lips. Par. (Laurenti Reg.) 39 CERti ne absiste penales V ADSISTE R

el ad III 185 Cass.

E

40 NV P omf c 'mire quidam conclusil hunc versum dicens: concessere deum profugis nova moenia Teucris' Servius: cf. idem ad III 340. Habel interpolationem Menag. pr. cum al. Optime coniungi v. 41 concessere deum cum v. 49 nunc qua ratione quod instat Heynius animadvertit. Sed quae intercedunt fortasse ab ipsis poetae amicis interpolala sunt. 42 NEC R ne. (e fort. m. 2) y putaf y 43-46

SU

S

43 Lotoriif cl INUENTAUB M

SS

ILICIBVSVVS Pyl

ILICIB-USUS M ILICEBVXVS (corr. m. rec.) R 44 cubitu c fo&uf c

S.

A UBERE M ex quo interpretor ex quo 49 HAVT Pуl HAVT (H m. 2

e. nixa y 45 ALBA M RECUBANT M recuban. cl 46 om. MPyl 47 sq. cf. I 269 sq. prodigio, ut Varro ait de l. l. V 144

add.) R HAUD My2bc QUA M

M

50 EXPEDIAS M EXPEDIAM (M m.

ant., sed ex corr. in litura, ut possil S fuisse) P expediam 71: cf. VI