Iunonis gelidumque Anienem et roscida rivis
Hernica saxa colunt, quos dives Anagnia pascit,
quos, Amasene pater. non illis omnibus arma,
nec clipei currusve sonant: pars maxima glandes
liventis plumbi spargit, pars spicula gestat
bina manu, fulvosque lupi de pelle galeros
tegmen habent capiti, vestigia nuda sinistri
instituere pedis, crudus tegit altera pero.

685

690

At Messapus, ecum domitor, Neptunia proles, quem neque fas igni cuiquam nec sternere ferro, iam pridem resides populos desuetaque bello agmina in arma vocat subito ferrumque retractat. hi Fescenninas acies aequosque Faliscos

695

TESTIMONIA.

683 'gelidumque A.' Claudius Sacerdos II 12 684 'Hernica s. c.' schol. Iuven. XIV 180 Cassiodorus 2313 Beda de orthogr. p. 2344 P. 684-690 'quos · pero' Macrobius Sat. V 18, 13 685 'quos

...

spargit' Nonius 553, 20 'fulvos galeros' Gellius

A. p.' Servius Aen. IX 641 686 sq. 'pars. 688 'fulvos galeros' Charisius 61 II 26, 11 690 'crudus pero' schol. Iuven. XIV 186 'crudus p.' Philoxeni gloss. 691 'at . domitor' Macrobius Sat. V 15, 15 692 Servius Aen. IX 123 XI 429 693 'iam p. r. p.' Probi inst. I 9, 11 693 sq. 'desueta ... retractat' (et 614) Donatus ad Ter. eun. IV 7, 2 Servius Aen. VII 601

VARIA LECTIO.

n

684 dives

683 ani.ene baniene c el roscida V ..riuif c anagniA V pascis nonnulli Pieriani 685 pater arMA V 686 CLipei-soNANT parSMAXima glandes V cl. pei.b QVE R glandif cl 687 IIVENtis plumbi sPARGIT V spargunt... gestant

Pyl: cf. 742 CAPITI M

691 EQVVM MRybc

fi

695. 693.694 693 redef b

Ladevicus aequos Servius

ma

688 nu b

CVRRVSPICVLA R

fVLVOS V 689 TEGMINA

690 PEDES MCERO R ordine posuit Ladevicus:

re

BELLA M fefcaerinaf (ri corr. in n) c EQVOS R Aequos Heinsius FALLECOS R falifqcof (q eras.) c Fescenninos colles aequorque Faliscum Peerlkampus Fescenninos agros aequosque. F. Hoffmannus. Mihi quaedam excidisse videntur. Desideratur verbum, velut ducunt: cf. emend. Verg. 9

hi Soractis habent arces Flaviniaque arva

et Cimini cum monte lacum lucosque Capenos.
nec quisquam aeratas acies ex agmine tanto
misceri putet, aëriam sed gurgite ab alto
urgueri volucrum raucarum ad litora nubem.
ibant aequati numero regemque canebant,
ceu quondam nivei liquida inter flumina cycni,
cum sese e pastu referunt et longa canoros
dant per colla modos, sonat amnis et Asia longe
pulsa palus.

Ecce Sabinorum prisco de sanguine magnum
agmen agens Clausus magnique ipse agminis instar,
Claudia nunc a quo diffunditur et tribus et gens
per Latium, postquam in partem data Roma Sabinis.

TESTIMONIA.

703

705

698

700

706

putet' VIII 2

Sat. V

697 'et... lacum' Servius ge. III 30 703 sq. 'nec Servius Aen. II 487 698 'regemque c.' Servius Aen. I 1 schol. Hor. epod. 9, 18 699-702 ceu... . palus' Macrobius 8, 3 706 sq. 'ecce . . . Clausus' Servius Aen. X 345 706 'ecce sanguine' Macrobius Sat. V 15, 15

VARIA LECTIO.

1

ac

696 SORACTRS P fortif y

mia ut vid. yl CAIENOS R

Verg. 9 sq.

minio p.

AE

in mg.

SET M2

A

γ FLAVINIA P fla.... u.na y2 flamni697 CYMINI P2y2c cymino 71 com y com c 703-705 ante v. 698 reponendos esse dixi in emend. 703.. erataf y examine Hamb. alt., Leid. TANO

E

M 704 PUTAT M aeream b1 aetheream Menag. pr.

705 Urg.eri b VRGERI P

N

U

UOLUCREM M 698

QVATI P EQUATI M equati ye CANEBAT Mc 699 NIVEL MI liquida: cf. IX 679 FLVMINA P: cf. Homeri Il. B 461 Apollonius Rhod. 4 1300 flumina, suprascr. ał nubila y NUBILA MRbc, Macrobii

una ingens Amiterna cohors priscique Quirites,
Ereti manus omnis oliviferaeque Mutuscae;
qui Nomentum urbem, qui Rosia rura Velini,
qui Tetricae horrentis rupes montemque Severum
Casperiamque colunt Forulosque et flumen Himellae,
qui Tiberim Fabarimque bibunt, quos frigida misit
Nursia, et Ortinae classes populique Latini,
quosque secans infaustum interluit Alia nomen:
quam multi Libyco volvontur marmore fluctus,
saevos ubi Orion hibernis conditur undis;

710

715

TESTIMONIA.

710 'priscique Quirites, pro Curites' Prisciani 633 Darmst.a m. alt., Erl. 2 Dresd. Krehlii 713 Nonius 181, 15. 390, 15 714 'prope

flumen H.' Priscianus 680 715 qui... bibunt' Priscianus 757 schol. Hor. carm. IV 15, 21 716 et Ortinae c.' Servius Aen. II 30 III 602 717 Pseudoascon. ad Cic. 118 Or. 'et quos infaustum . . . nomen' Priscianus 680 718 Claudius Sacerdos I 163

VARIA LECTIO.

qui

710 prifci.. queritef y2 prifcuequeritef ut vid. yl

711 FRETI MIR

corr. ex 0 ut vid.) P

MVTVSCAE (CA in ras.) R

ROSEA R ROSA M ROSCIA P

(corr. m. rec.) b rof/// c1 rofcida c2 rofida, rocida x

rupit Nonii 181 exempl. MONTEM (T in ras.) R
at montē

ge. III 37 Aen. VI 374 amnem y montem testatur Servius

γ

QVIRITIS R 712 VRBEM (V

cida

rofcia y rofea

713 tetrice y

AMNEM P: ut

714 Cafpe

riam (fm. 2) y FVRVLOS (V pr. corr. in 0) P forulof γ q. suprascr.
ETFLUMEN suprascr. M prope flumen Priscianus ('Himella Sabi-
norum flumen prope Casperiam' Vibius Sequester p. 11) HYMILLAE
715 quo c
FABARVIMP FABARVM R Faburum ‘antiqui aliquot'
Pieriani ararim Prisciani q (fortasse Farfarum adscriptum fuerat)

R

H

f

UR

Fabarim testatur Priscianus 716 NVRISIA R NOSIA M ORTINAE
Pybc ORTINAE M HORTINAE R urtinae Menag. alt. populique La-
tini num recte se habeat dubito, quamquam lectum a Servio.
quos infaustum Priscianus intervenit Pseudoasconius

1

6

717 et ALIA R,

Prisciani Halb. alia yb ALLIA MP al.la c1 additur unum 1 propter
metrum' Servius: cf. schol. Lucani VII 633 718 LYBICO Mybc,
VOLVVNTVR PRybc FLVCTOS (0 corr. in V) P
corr. in V) P SAEVVS MRb Seuuf yc

vel cum sole novo densae 'torrentur aristae
aut Hermi campo aut Lyciae flaventibus arvis.
scuta sonant pulsuque pedum conterrita tellus.
Hinc Agamemnonius, Troiani nominis hostis,
curru iungit Halaesus equos Turnoque ferocis
mille rapit populos, vertunt felicia Baccho
Massica qui rastris et quos de collibus altis
Aurunci misere patres, Sidicinaque iuxta
aequora quique Cales lincunt, amnisque vadosi
accola Volturni, pariterque Saticulus asper
Oscorumque manus. teretes sunt aclydes illis
tela, set haec lento mos est aptare flagello;
laevas caetra tegit, falcati comminus enses.

720

725

730

TESTIMONIA.

720 Claudius Sacerdos I 163

730 sq.

723 Arusianus p. 233 L 'hic Agamemnonius' Macrobius Sat. V 15, 15 727 'dixit Aurunci, quod aeque barbarum est producere' Terentianus Maurus 471 'teretes flagello' Nonius 554, 4 731 'sed... flagello' Priscianus 650. 749. 764 P. Arusianus p. 293 L. Servius Aen. IV 289 vas c. t.' Nonius 555, 6 Isidorus orig. XVIII 12, (scetra)

732 'lae

VARIA LECTIO.

V

720 quot Menag. quam ed. Pinciana a. 1495 sub Peerlkampus TORRENTVR (V corr. ex 0) P torrenter c HARISTAE M 721 lucię 722 cf. XII 445

pufu y

cl Libyae Schraderus Lyciae legit Servius CURSU M, ut 807 tremit excita tellus 'Mediceus et Porcius' Pierii, Voss. Montalb. Zulich. Moret. tert. m. 2, ex XII 445 723 hic Macrobii exempl. agamennoniuf 71 agmen noniul c tro.iani b 724 HALAESVS P alefuf c AEQUOS M equus yl FEROCES MRbc 725 rap& VENIVNT R bacho b 726 altif (1 m. 2) y 727 Arunci : cf. Terentianus Maurus

SE N

PATRES M: cf. 206 728 qui.q: b LINQVNT

R LIQUENT M. liquunt y linquunt be

Rbc

b1

V

γ

faticulif c 730 TVSCORVM R

ACLVDES Pyl: nescio an recte

732

tereti Menag. alter, Zulich., testatur Priscianus MOL M LAEVASCAETRA R LAEUASCETRA Myb, Isidori Gud. 1. 2 · Nonii ex. -LAEVASCEPTRA P laeuaffceptra Menag. pr., Sprotian. laeuafc&téra cl laeuaf fectra Franc. laeuam fcetra Isidori w

cûminuf c

Nec tu carminibus nostris indictus abibis,

Oebale, quem generasse Telon Sebethide nympha
fertur, Teleboum Capreas cum regna teneret,

iam senior; patriis set non et filius arvis

contentus late iam tum dicione premebat
Sarrastis populos et quae rigat aequora Sarnus

quique Rufras Batulumque tenent atque arva Celemnae

et quos maliferae despectant moenia Bellae,
Teutonico ritu soliti torquere cateias,

735

740

TESTIMONIA.

734 'Oebale q. g.' Marius Plotius 266 G.

735 'Teleboum ..

...

teneret' schol. Iuvenalis sat. X 72 736 sq. 'patriis contentus Nonius 263, 33 Sarnus' Orosius IV 15 741 Isidorus orig. XVIII 7, 7 gloss. Zic. Petri p. 14.

738 ‘qua

...

VARIA LECTIO.

733 noctrify

indictify ABEBIS M1

734 quem (e m. 2) y generaff&helon c

quae b1 qu.e b2 generaffeque (que eras.) y

SEBETHIDEP SEDETHIDER SEBETIDE M feb&hide (h corr. in r) y febethride bfebethirido c febretide, febetrida, fuberetide, leboetide

nymfa y nimpha b

735 teleboeum c

Capreis schol. Iuvenalis
SED PRyb ARMIS R

Capreas confirmat Servius 736 patrif b1
737 Post contentus dist. M LATE (E add.) P

iam tum] latu c

R

alp me tenebat γ TENEBAT MP, ut I 236. 622 X 53 738 SARRASTIS P

Sarraftrif yc

Y

QVA Ry2, Orosius qua. c

V

TSARNVS P 739 Qui.q:

b BATULUM M batalum yb BATALVM PR, ut Silii VIII 566 Colon. et

tenet b CELENE M CALEMNAE R celemne c caelenae b1 740 malifrae y

e

e

difpectant b1 ... fpectant (eras. dae vel que) y monia y BELLAE libri quotquot innotuerunt omnes. 'Bellae: multi Nolam volunt intelligi, et dicunt iratum Virgilium nomen eius mutasse propter șibi negatum hospitium, et ideo aperte noluisse dicere, sed ostendere per periphrasin... alii idem a Virgilio in georgicis (II 225) factum memorant'. . . alii ita volunt accipi moenia Bellae, ut sit synaloepha et legatur moenia Abellae' Servius 741 RITU. M ri.tu b RITV Pritum yl TORQVERECATEIAS (Q ·S in ras., ut post S quatuor etiam literae videantur erasae esse, quarum ultima fortasse E). R cateiaf (i in ras.) b categaf e CATELAS M

M