nobilis et fama multis memoratus in oris,

ampsancti valles: densis hunc frondibus atrum

565

urguet utrimque latus nemoris, medioque fragosus
dat sonitum saxis et torto vertice torrens.

hic specus horrendum et saevi spiracula Ditis
monstrantur, ruptoque ingens Acheronte vorago
pestiferas aperit fauces, quis condita erinys,
invisum numen, terras caelumque levabat.

Nec minus interea extremam Saturnia bello
imponit regina manum. ruit omnis in urbem
pastorum ex acie numerus caesosque reportant
Almonem puerum foedatique ora Galaesi
implorantque deos obtestanturque Latinum.

570

575

TESTIMONIA.

568 'hic s. h.' Cledonius 573 'imponit r. m.

'foedatique o. G.'

565 'amsancti v.' Servius Aen. VII 125 1896 P. 'saevi s. D.' Servius ge. IV 39 Donatus ad Ter. Andr. II 5, 1 573 sq. 'ruit . . . numerus Priscianus 1206 575 'Almonem p.' Servius Aen. VII 531 Servius Aen. III 216

VARIA LECTIO.

564 NOBILIS M 565 ampfancti y AMPSACTI M amfanto (o m. 2 corr. in i) c amfancti b AMFRACTI R

γι

...

a

menio yl que fragofuf in ras. y2

566 URGET Mb utrumque

568 'hic specus horrendum quamquam antiqui codices habeant: hic specus horrendus (horrendum Paris.)' Servius. Fuerunt nimirum qui .horrendū saevi omisso et scriberent. horrendum testatur Cledonius et om. m, plerique Pieriani 'spiracula... antiqui codices piracula habent' Servius 569 MONSTRATVR R 570 Peftiferaf (f post. add.) y Peftiferof cl conditerinif (i sec. m. 2 corr. in y) b CONDITERYNYS M conditerynif ye 'condita erinys . . . alii condit legunt et se subaudiunt' Servius quis numen erinys Condidit invisum et terras Peerlkampus. quis condita Erinys Invisum numen terras Wakefieldus, ut invisum numen accusativus ad condita referatur. quis condit erinys Invisum numen recisis ceteris conici posse monuit Heynius, quod nescio an poeta maxime dignum sit. 571 caelum terrasque Parrhas. terram caelumque Pieriani LEVAVIT R: cf. 502 levabat Servius 573 INPONIT Mbc Inpo.nit y 574 ati.e b 575 damnat Peerlkampus 576 om. Goth. tert. Inplorant

1

t

Inporan b

GELAESTI R galefi be

z.q.

obteftanti y ob

Turnus adest medioque in crimine caedis et igni
terrorem ingeminat: Teucros in regna vocari,
stirpem admisceri Phrygiam, se limine pelli.

tum quorum attonitae Baccho nemora avia matres
insultant thiasis (neque enim leve nomen Amatae),
undique collecti coeunt Martemque fatigant.
ilicet infandum cuncti contra omina bellum,

580

mole tenet; scopuli nequiquam et spumea circum
saxa fremunt laterique inlisa refunditur alga.

590

TESTIMONIA.

579 Servius ge. II 504.

219 Endl. 582 Servius Aen. IV 573 586 Probi inst. I 4, 14 Augu

stinus de ordine II 20, 54

t. s.' Probi inst. I 4, 14. 23

'stirpem a. P.' Probus de nom. 22 p.

VARIA LECTIO.

ftentanturq: blcl obfteftanturq: b2 ob.teftantq: c2 obtestantur confirmat Servius 577 Post adest et caedis dist. M igni. b ignify caedis iniquae Burmannus caedis et ipse Peerlkampus 578 INGEMINAT (G in ras.) R 579 Styrpem yb frigiam c 580 bacho b Post v.580 in M ima pag. sequuntur erasae duae lineae, quarum tamen legi nihil potest. Versus 581–600. 601-615 in folio singulari ceterorum ordini inserto et largioribus versuum spatiis insigni m. ant. conscripti sunt. Sequens deinde folium incipit a v. 582—585 in mg. notis () utrimque adpositis, quos excipiunt v. 616 sqq. Distinxi singulare illud folium nota M* 582 collectae b 583 SCILICET M concti c OMNIA M HOMINA M* omina in ras. c 584 NOMINE M 586-611 Veron. fol. 244 586 ILLE M IMMota Vinmota e inmuta b1 RESIStit V 587-590 aut emendanda sibi reliquisse poetam aut aliunde ascita et illala esse censet Wagnerus. 587 om. Mentel. alt. m. 1, Bigot. m. 1, Lips. alt., damnavit Heinsius FRAGORE (FR fort. in ras.) R FRAGore V 588 sese laTRANTIBVS V 589 TENETSCOPOLI M✶ mole tenet: hic distinguendum, ut scopuli nominativus pluralis sit' Servius ET om.-V ET M* scopuli... fremunt eiecit Peerlkampus

590 inlifa b

*

V

verum ubi nulla datur caecum exsuperare potestas
consilium et saevae nutu Iunonis eunt res,
multa deos aurasque pater testatus inanis
'frangimur heu fatis' inquit ferimurque procella!
ipsi has sacrilego pendetis sanguine poenas,

595

o miseri. te, Turne, nefas, te triste manebit

supplicium, votisque deos venerabere seris.

nam mihi parta quies, omnisque in limine portus
funere felici spolior.' nec plura locutus

saepsit se tectis rerumque reliquit habenas.

600

TESTIMONIA.

593 Arusianus p. 246 L. 594 'frangimur . . . inquit' Servius Aen. II 13 595 Servius Aen. X 231 596 sq. 'te Turne . . . supplicium' Nonius 349, 25 Diomedes p. 296 Servius Aen. XI 302 S. Arusianus p. 246 L.

'te triste m. 600 Servius Aen. IX 367 schol. Veron.

101, 5 K. 'rerumque r. h.' Servius Aen. VIII 1

VARIA LECTIO.

V

*

592 CONsilium et saevae V CONSILIO-M

591 EXUPERARE M ETSAEUAE M* natu c res V ES R 593 multa pater V auras] cf. ge. IV 196 aras Hamb. alt. m. 1, Marklandus praef. ad Statii silv. p. X conl. Aen. XII 496 TESTATVS V62 TESTATVR M*Ry, Arusianus testatu. b1 testat c INANIS VINANES R 594-606. 607 -613 Ffol. LXVI 594 frangimur - iNQVIT V fatis — procella F PROCELLAS M✶ 595-597 supra in mg. 595 ipsi - pendetiS V haf y PENDEPoenas V paenaf b 596 0

INQVIT m. rec. sup. M* m. 2 add. sine nota in F

N

-

nefAs

mane

F PERDETIS M* bit V nephaf c te t. manebit F manebat c1, Arusiani cod. 597 Supplicium VoliSQVEDEOs veneraBERESERIS V venerabere seris F faerif b facrif cl 598 non suprascr. m, Ladevicus, quem refutavit Wagnerus lect. Verg. in Philologi suppl. I 407 nam legit Servius 'vicinae mortis beneficio' adnotans MIHI omNIS V portus F omnis... spolior recte coniunxit Ladevicus portus corruptissimum videbatur Marklando ad Statii silv. II 2, 7 mortisque Burmannus navisque alius vir doctus lumine % potuf c 599 Felici sPOLIOR V FELICIS F

Quies omnis

SPOLior locutus F

600 SEPSIT M*c tectis V

RELIQVITHABENAS (QVITHA

Mos erat Hesperio in Latio, quem protinus urbes
Albanae coluere sacrum, nunc maxima rerum
Roma colit, cum prima movent in proelia Martem,
sive Getis inferre manu lacrimabile bellum
Hyrcanisve Arabisve parant seu tendere ad Indos
Auroramque sequi Parthosque reposcere signa.
sunt geminae belli portae (sic nomine dicunt)
religione sacrae et saevi formidine Martis;
centum aerei claudunt vectes aeternaque ferri
robora, nec custos absistit limine Ianus:
has, ubi certa sedet patribus sententia pugnae,

605

610

8

TESTIMONIA.

...

...

601-603 'mos colit' Macrobius Sat. III 8, 8 Servius Aen. I 7 601 sq. 'mos sacrum 'Nonius 377, 4 schol. Hor. carm. III 3, 30 601 'mos Latio' Probi inst. I 4, 15 schol. Hor. epist. II 1, 255 604 sq. (om. 'lacrimabile parant') schol. Hor. carm. III 24, 11 604 schol. Hor. carm. I 21, 13 605 Priscianus 688 sehol. Veron. 98, 21 K. 'Hyrcanis parant' Charisius 77. 99 Diomedes 428 P. 606 'Parthos . . . signa' schol. Veron. 98, 23 K. 607 cf. schol. Veron. 98, 27 K. 608 'religione s.' Probi inst. I 17, 2 de gen. nom. 97 Haupt. 609 sq. schol. Lucani I 62

Nonius 231, 9

609 'centum

...

vectes'

yl moue.nt in y2 "artem b

M*, schol. Hor. carm. III 24, 11
QVE F

bellum F MANUM

605 HYRCANISUE M* HYRCANHISHircanisve Arabisque Charisius 77 Hircanisque Arabisque ‘ple

rique' Pieriani, Charisius 99 Hyrcanisve Arabisve testatur Diomedes

ARAbisve indos F 606 AVTRORAM M*

VI.

SEQ M* firmat Servius

608 religione

h

partof b

fign.c

formIDINE F religione b relligione c, Probus inst.

sacra de gen. nom. sacrae confirmat Servius

vectes F CENtum aeREI V

ipse Quirinali trabea cinctuque Gabino
insignis reserat stridentia limina consul,
ipse vocat pugnas; sequitur tum cetera pubes,
aereaque adsensu conspirant cornua rauco.
hoc et tum Aeneadis indicere bella Latinus
more iubebatur tristisque recludere portas.
abstinuit tactu pater aversusque refugit
foeda ministeria et caecis se condidit umbris.
tum regina deum caelo delapsa morantis
impulit ipsa manu portas, et cardine verso
belli ferratos rumpit Saturnia postes.
ardet inexcita Ausonia atque immobilis ante;
signaque ferre iuvat sonitusque audire tubarum.
quinque adeo magnae positis incudibus urbes
tela novant, Atina potens Tiburque superbum,

615

620

623

628

630

TESTIMONIA.

612 'cinctu G.' schol. Lucani I 596 IV 7, 2, ubi tamen hic versus sequitur v. 694

614 Donatus ad Ter. eun, 615 Servius Aen. VIII 2

...

mini

616 Eutychius II 2 'indicere b. L.' schol. Lucani II 4 617 'tristisque r. p.' Servius Aen. VII 608 618 sq. abstinuit steria' Priscianus 1176 'aversus ministeria' Nonius 304, 15 Arusianus p. 258 L. 621 'inpulit portas' schol. Veron. 81, 31 K. 623 Servius Aen. VII 601 'ardet... Ausonia' Arusianus p. 209 L. 629 sq. quinque... novant' Servius Aen. VIII 385 630 'Atina superbum' Nonius 391, 9 'Tiburque s.' schol. Veron. 82, 21? Servius Aen. IX 324

b

re

619 CONDIDIT urbif cl

621 inpulit yc

pit b

623

616 TVAM F 617 reclude C 618 aduerfufy VMBRIS (DITV in ras., D post. corr. ex T) F condedit b 620 MORANTIS (NTIS m. 2 in ras.) F morantef b manum bl 622 RVMPIT Mc RVPIT FR rupit y ru. in excitam Ausoniam testatur Arusianus 624-640 de hoc loco disputavi in emend. Verg. 7 sq. 628 IVVANT R IUBET M lubet coni. Heinsius 629 ADEO. MAGNAE M poffitif b1 630 LATINA F utina y1 uina Nonii exempl. tybur c ultroque schol. Veron.