ille, manum patiens mensaeque adsuetus erili,
errabat silvis rususque ad limina nota
ipse domum sera quamvis se nocte ferebat.
bunc procul errantem rabidae venantis Iuli
commovere canes, fluvio cum forte secundo
deflueret ripaque aestus viridante levaret.
ipse etiam, eximiae laudis succensus amore,
Ascanius curvo derexit spicula cornu;

nec dextrae erranti deus afuit, actaque multo
perque uterum sonitu perque ilia venit harundo.
saucius at quadrupes nota intra tecta refugit
successitque gemens stabulis questuque cruentus
atque imploranti similis tectum omne replebat.

TESTIMONIA.

490 ille m. p.

เ mensaeque a. e.

...

490

495

500

498 'nec

Nonius 59, 27 anon. de nom. 39 p. 137 Endl. Arusianus p. 211 L. 491 errabat s. Servius Aen. I 184 493 'rapidae... canes' de gen. nom. 74, 1 H. abfuit' schol. Hor carm. I 12, 23 Servius Aen. II 632 II 98 499 perque i. v. h.' schol. Hor. carm. I 15, 17 398, 10 Donatus ad Ter. Andr. V 2, 24 Servius ecl. V 25 cessitque g. s. Arusianus p. 260 L. Servius Aen. I 627 ecl. V 5 'questuque c.' Probi inst. II 1, 53 Claudius Sacerdos II 57

VARIA LECTIO.

e

M

XI 896 ge. 500 Nonius 501 suc

h

490 MANU M MANU (i. e. manuı) F ‘manum ... patiens illius rei dicimus. Unde apparet unum u causa metri esse detractum' Servius 'manum pro manuum' anon. de nom. 39 mensaeque adsuetus erILI V menfq (fq in ras.) c ADSVETVS erili F affuetuf b "erili b herili γ 491 RVSVS (ut vid.) V RVRSVS FMRybc Nota F NOCTERE ferebat F 493 HANC F rabide y rapidae de gen. nom. CANCES F cane.fb fluvio V

492 IPse - ferebaT V
ERRANTem raBIDae veNANTIS V
VENantis iuli F 494 Commoueri bl
SEcundo F 495 ripa (a m. 2) y
tasse etiam V 496 accenfuf γ
dist. M DEREXIT FIR71 D..EXIT

r

LEvaret F LAVARET R, forAmore F 497 Post Ascanius V DIREXIT F2My2bc CORNU F 498 DEXTRA M eranti y abfuit m ACTAque multo F 499 ILLA MI VENit harundo F 500 AD MIR QVADRIPES RV NOTA (A in ras.) R refugit F 501 QVAESTV Vbl Que 502 inplorANTI V imploranti yb IMPLORANTE M

cruentus F

OMNE F om' replebat F

ne

C REPLEVIT RVbc: cf. 571 repleuit (uit m. 2) y

Silvia prima soror, palmis percussa lacertos,
auxilium vocat et duros conclamat agrestis.
olli (pestis enim tacitis latet aspera silvis)
inprovisi adsunt, hic torre armatus obusto,
stipitis hic gravidi nodis: quod cuique repertum
rimanti, telum ira facit. vocat agmina Tyrrhus,.
quadrifidam quercum cuneis ut forte coactis
scindebat, rapta spirans immane securi.

at saeva e speculis tempus dea nancta nocendi
ardua tecta petit stabuli et de culmine summo
pastorale canit signum cornuque recurvo
Tartaream intendit vocem, qua protinus omne
contremuit nemus et silvae insonuere profundae;
audiit ét Triviae longe lacus, audiit amnis

505

510

515

TESTIMONIA.

506 cf. schol. Veron. 98, 17 508 'rimanti ... facit'

503 'palmis p. 1.' Servius Aen. XI 35 507 sq. 'quod facit' Nonius 382, 6 Servius Aen. I 150 XI 748 'telum ira f.' schol. Lucani III 671 509 sq. quadrifidam . . . scindebant' Nonius 265, 10 510 'spirans i. Charisius 181 513-515 cornu.. profundae' Nonius 377, 13 513 cornuque r. ' Probi inst. I 18, 2 514 sq. Tartaream nemus Arusianus 264 L. 516 audiit...

lacus' Servius Aen. VIII 218

VARIA LECTIO.

503 silvia prim▲ F

504 auxilium F

agreftef b 505 olli

I

pestis eNIM F OLLI M ILLI Vybe PEStis enim tacitiS V 506

INPROvisi armatus V inprovisi aDSVNT F
(TV in ras.) R adusto Menag. pr., x 507 stipitis
pr. REPERTVMEST R 508 rimanti telVM F

h

f

adfunt b
hic F

ABVSTV hi Menag.

amina b TYRRUS 509 quadrifidÂM F et Nonii exempl.

M tyrruf b tirruf e Tyrrheuf aliquot Pieriani
QVADRIFIDAM (D pr. in ras., fort. corr. ex T) R
510 SCINDEBANT. M scindebaut Nonii exempl.: cf. ge. I 144

inmane ybc

m. ant. b

ec

511 AD MIRycl

É ME om. R., add. c2, suprascr.

fpulif y NANCTA R na. cta b NACTA Myc 514 inten

T

dit ybcy, Nonii exempl. INCENDIT M INCENDIT (CEN in ras.) R incendit Menag. pr., Bigot.: cf. IX 500 X 895 XI 147 515 intremuit Nonii et Arusiani exempl. NEMUS-ETET M intonuere cm

AVDITETAMNIS R amnif (a in ras.) b omnif y1

516 AVDIT R

sulpurea Nar albus aqua fontesque Velini,

et trepidae matres pressere ad pectora natos.
tum vero ad vocem celeres, qua bucina signum
dira dedit, raptis concurrunt undique telis
indomiti agricolae; nec non et Troïa pubes
Ascanio auxilium castris effundit apertis.
derexere acies. non iam certamine agresti,
stipitibus duris agitur sudibusve praeustis,
sed ferro ancipiti decernunt atraque late
horrescit strictis seges ensibus aeraque fulgent
sole lacessita et lucem sub nubila iactant:
fluctus uti primo coepit cum albescere vento,
paulatim sese tollit mare et altius undas
erigit, inde imò consurgit ad aethera fundo.
hic iuvenis primam ante aciem stridente sagitta,
natorum Tyrrhi fuerat qui maximus, Almo,

520

525

530

sternitur; haesit enim sub gutture volnus et udae
vocis iter tenuemque inclusit sanguine vitam.
corpora multa virum circa seniorque Galaesus,

535

TESTIMONIA.

517 'sulpurea . . . aqua' Priscianus 645. 691 P. Arusianus 115 L. 518 Quintilianus VIII 3, 70 Iulius Victor comm. in Cic. c. 22 dedit' Isidorus orig. XVIII 4, 4 Servius Aen. XI 474

...

519 sq. ‘qua
520 sq. 6 concurrunt .. agricolae' Macrobius Sat. VI 1, 16

524 Priscianus 562 P. 'sudibusve p.' Marcianus Capella III 278 Servius Aen. II 417 528-530 Macrobius Sat. V 13, 20 533 sq. 'et udae v. i.' schol. Persii I 17 535 'corpora

...

circaque' Probi inst. I 12, 2

VARIA LECTIO.

517 Sulphurea be

pfferae b

519 QVAS R quia Servius Aen. XI 474 CONCORRVNT R 521 agrigole b 524 fudibuf.ue (erasa q) b

M

518 PRAESSERE M

520 d. dit c

523 DIREXERE Rybc
525 utraq: cl

AGRESTI-S

527 luce yl

fublumine y, item (sed lumine m. rec. in ras.) c.

coepit primo b

at ponto

uento y PONTO MR, Macrobii exempl.: cf. ge. III 237 a&hera y 532 tyrri c MAXI

dum paci medium se offert, iustissimus unus
qui fuit Ausoniisque olim ditissimus arvis:
quinque greges illi balantum, quina redibant
armenta, et terram centum vertebat aratris.

Atque ea per campos aequo dum Marte geruntur,

540

promissi dea facta potens, ubi sanguine bellum

imbuit et primae commisit funera pugnae,

deserit Hesperiam et caeli convexa per auras...
Junonem victrix adfatur voce superba:

'en, perfecta tibi bello discordia tristi:

dic in amicitiam coeant et foedera iungant.

quando quidem Ausonio respersi sanguine Teucros,

545

TESTIMONIA.

541 sq. 'promissi .

537 'Ausoniis

536 'dum ... offert' Macrobius Sat. IV 4, 3 arvis' Macrobius Sat. IV 3, 7 538 sq. quinque armenta' Servius Aen, VI 38 imbuit' Nonius 324, 24 543 'caeli ... auras' Servius Aen. I 607 X 40 544 Iunonem v. a.' Nonius 418, 23 547 Maximi Vict. de fin. 19 gloss. p. 466 Endl. 'quandoquidem A.' Probi inst. I 10, 3

VARIA LECTIO.

536 SESE Ryic 537 FUIT. M (sed omnia exc. di in ras.) c

I 343 X 563

540 ADQVE R V 2, 21 ut 608 IMBUIT. M

aruif, at agrif y agris Menag. pr.: cf. 539 ETERRAM M centum terram b

A

T

uertaba. cl

EQVO M equo y saevo Marklandus ad Statii silv. aequo Servius 541 Promiffa cl ubi] ut m 542 pri. mae y funera] SANGVINE R munera Marklandus

X

1. 1.: cf. X 755 543 efperia c CONVEXA Rybcmy CONUERSA M connexa Moret. sec. 'convexa per auras: Probus, Asper, Donatus dicunt hoc loco per bis accipiendum: alloquitur Iunonem per caeli convexa et per auras. polest tamen esse epexegesis: per auras, i. e. caeli convexa..... dicit etiam quidam commentarius convecta legendum, ut sit ipsa convecla, quod difficile in exemplaribus invenitur' Servius. connixa Bothius evecta Heynius convexa participium esse Turnebus persuaserat M. Hauptio halieut. praef. XVIII (quamquam conversa in ed. Lipsiensi legitur). Alius quidam ad 1 607 sidera per auras suspensa intelligit. Mihi omissum esse aliquid, velut adpetit, videtur. cf. IV 451 auref bi Iunonem at victrix Nonii Bern. b (ac?)· uictrix (x m. 2) y affat c 545 IN R 547 QVANDOEQVIDEM R, fortasse recte iungant (546), Quandoquidem... Teucros ante Heynium: cf. Wagnerus lect. Verg. in

544

hoc etiam his addam, tua si mihi certa voluntas:

finitimas in bella feram rumoribus urbes

accendamque animos insani Martis amore,

550

undique ut auxilio veniant; spargam arma per agros.'
tum contra Iuno 'terrorum et fraudis abundest.

stant belli causae, pugnatur comminus armis,
`quae fors prima dedit sanguis novos imbuit arma.
talia coniugia et talis celebrent hymenaeos
egregium Veneris genus et rex ipse Latinus.
te super aetherias errare licentius auras
haut pater ille velit, summi regnator Olympi:

555

cede locis; ego, siqua super fortuna laborum est,

ipsa regam.' talis dederat Saturnia voces.

560

illa autem attollit stridentis anguibus alas
Cocytique petit sedem, super ardua linquens.
est locus Italiae medio sub montibus altis,

TESTIMONIA.

549 Servius Aen. X 8 552 'terrorum. . . est' Arusianus p. 209 L. 553 'pugnatur c. a.' Charisius 224 Diomedes 393 Priscianus 1068. 1134 P. 554 Nonius 521, 17 schol. Veron. 94, 9 K. 559 sq. 'ego regam' Servius Aen. X 8 valles' (om. 564) anecd. Paris. Ecksteinii 5, 12 563 sq. est... nobilis' Nonius 351, 32

...

563-565 'est

VARIA LECTIO.

549 erbef c 552 Tunc c

Philologi suppl. I 419 548 cf. IV 125 ABUNDEEST Myb abende eft c 553 certatur Prisciani 1068 w, excepto Vindob. S bellatur Priscianus 1134 554 sors 2, schol. Veron.

556

NOVVS MRybc 555 CONIUGIA. M conubia Mentel. pr., X, Servii exempl. CELEBRENTUR M HYMAENEOS M himenaeos b 'Urbanus tamen totum hunc locum per interrogationem vult accipi: terrorum et fraudis abunde est? stant belli causae? ut quasi per gratulationem non credat' Servius 557 aethereaf bic oras Lachmannus Lucr. 167: sed cf. 768 558 HAVD Mybc ille, at ipfe y ipse Mentel. pr., x: cf. 110 fummi, suprascr. at superi, y: cf. II 779 560 TALES Mbic 561 AUTEM M adtollit bl STRIDENTES Mc ftridentif.. (f post. m. 2 ut prima manu stridentibuf scriptum

fuerit) y ftridentif (if in ras.) b 562 Coriti c petit b

fedef cl

Ef cl

M

SEDENS M

563

SVPER MR fuperb fupera yc: cf. VI 241. 750. 788
MEDIO. M medius anecd. Paris.