prorupit iuvenis seseque inmiscuit armis

iamque adsurgentis dextra plagamque ferentis
Aeneae subiit mucronem ipsumque morando

sustinuit. socii magno clamore secuntur,
dum genitor nati parma protectus abiret,
telaque coniciunt proturbantque eminus hostem
missilibus. furit Aeneas tectusque tenet se.
ac velut effusa siquando grandine nimbi
praecipitant, omnis campis diffugit arator
omnis et agricola et tuta latet arce viator,
aut amnis ripis aut alti fornice saxi,
dum pluvit in terris, ut possint sole reducto
exercere diem: sic obrutus undique telis

800

805

Aeneas nubem belli, dum detonet omnis,

sustinet et Lausum increpitat Lausoque minatur:

810

TESTIMONIA.

798 sq. 'Aeneae . . . sustinuit' Nonius 403, 29 Priscianus 1178 Servius Aen. VII 160 798 'Aeneae s. m.' Servius Aen. VIII 125

VARIA LECTIO.

· 796 PRORVPIT PR: cf. 379 PRORIPUIT Mybc: cf. V 741 ecl. III 19

E

797 DEXTRA P dextre c dextrae x, Servius DEXTRAM R 798 SVBIT R SUBIGIT M morantem Servii Aen. VII 160 exempl., sed morando h. l. interpretatur 799 SEQUUNTUR M fequuntur b 800

R

PERTUMBANT M

EMINIVS

habiret c 801 COHCIVNT P: cf. 646 P 803 cf. IX 669 CRANDINE P 804 sq. in emendandis a poeta relicta videntur Wagnero, et merito sane offenditur homoeoteleuto.

T

i

804 DIFFUGIS M 805 om. Mentel. sec. m. 1 Omnes y arce Moret. pr., x arce an arte discerni nequit in b ARTE MPRyc, Servius, ‘quod scilicet perite se a tempestate defendunt' adnotans. 806 AMNES MI r1.pif 72 rupit 71 807 Dum (D m. 2 in ras.) b PLVVIT PR • PLUUIT· M pluit ybe 'dum pluit: hic distinguendum. nam si iunxeris dum pluit in terris, erit archaismos, debuit enim dicere in terras' Servius POSSINT R POSSIT M 808 fic (c m. 2 in ras.) y 809 deto

I

N

net (o in ras.) b DETONET P DETINET My

M

810 LAVSV P

'quo moriture ruis maioraque viribus audes?
fallit te incautum pietas tua.' nec minus ille
exultat demens; saevae iamque altius irae
Dardanio surgunt ductori, extremaque Lauso
parcae fila legunt: validum namque exigit ensem
per medium Aeneas iuvenem totumque recondit.
transilit et parmam mucro, levia arma minacis,
et tunicam, molli mater quam neverat auro,
implevitque sinum sanguis; tum vita per auras
concessit maesta ad manis corpusque reliquit.
at vero ut voltum vidit morientis et ora,
ora modis Anchisiades pallentia miris,

815

820

TESTIMONIA.

811 Nonius 380, 5 812 'fallit ... tua' Macrobius Sat. IV 4, 8 Servius Aen. IV 70 814 sq. 'extrema legunt' Nonius 313, 10. 332, 7 schol. Hor. carm. II 3, 16 epod. XIII 15 819 'inplevit. sanguis' Macrobius Sat. IV 6, 14 schol. Iuven. IV 41

VARIA LECTIO.

it

811 Quo. y: an quor voluit? moritur e (e in ras.) b moriture. (e fort. corr. ex a) c 812 FALLET TE P, fortasse recte Fall&e y PIETAS P minuy 813 Exultet (corr. m. ant.) c

FALLITE R

NS

finum y SINUS M sinus Macro821 AD Pylci

SINVM PR : cf. IV 30 fi. nũ c finu b
bii Salisb., schol. Iuvenalis : cf. I 320
corr. in V) P VVLTVM MRɣ1bc 822 anchifiadif cl
mirif. (if m. 2 in ras., i corr. ex e, ut vid.) y

VOLTVM (O pallantia cl

ingemuit miserans graviter dextramque tetendit,
et mentem patriae subiit pietatis imago.

'quid tibi nunc, miserande puer, pro laudibus istis,
quid pius Aeneas tanta dabit indole dignum?
arma, quibus laetatu's, habe tua, teque parentum
manibus et cineri, siqua est ea cura, remitto.
hoc tamen infelix miseram solabere mortem :
Aeneae magni dextra cadis.' increpat ultro
cunctantis socios et terra sublevat ipsum,
sanguine turpantem comptos de more capillos.
Interea genitor Tiberini ad fluminis undam
volnera siccabat lymphis corpusque levabat
arboris adclinis trunco. procul aerea ramis
dependet galea et prato gravia arma quiescunt.
stant lecti circum iuvenes: ipse aeger anhelans

825

830

835

TESTIMONIA.

...

...

828 Nonius 383, 18
830 sq. increpat
cf. schol. Hor. carm.
834 volnera s. 1.'

827 arma tua' Arusianus p. 244 L. 830 Aeneae.. cadis' Servius Aen. XI 688 socios' Servius Aen. XII 332 832 'turpantem' IV 13, 11 'comptos de m. c.' Charisius 81 Servius Aen. IV 687 835 sq. 'procul ... galea' Servius Aen. X 869 'procul... dependet' Servius ecl. VI 16

VARIA LECTIO.

823 miferanf (fer in ras.) b TETENDIT (TE post. in ras.) R patriae fubiit (triae fubiit in ras.) b

C

GRAUITER MISERANS M : cf. 789 reprendit Peerlkampus 824 SVBIT R fubit c STRINXIT M

miferande HABET P 828

ut IX 294 825 NVN M, (N post. in ras., fuit fort. M) P
(miferand in ras.) b 827 LAETATUS MPRyb laetatuf ef c
parenti (Manibus. . . cura) remitto Schraderus conl. IV 34
CINERI S M 829 HOC M 830 AeneaR b
832 capillif (corr. m. ant.)
corpuf (p in ras.) b

vius LAVABAT MPR

alt.,

c

831 ETTERRA P

834 VVLNERA MPRybc lymphyf yb leuabat y (si recte notavi) bc, testatur Ser

f

835 Arbori... (eras. cul) y adclinuf Mentel. adclivus Bigot., 'quis ante hunc?' Servius RAMO R, Servii ad ecl. VI 16 exempl. 836 prat b gravia] AVI in ras. R

837 STAT anhelanf (N in ras.) b an.helanf c

colla fovet, fusus propexam in pectore barbam;
multa super Lauso rogitat multumque remittit
qui revocent maestique ferant mandata parentis.
at Lausum socii exanimem super arma ferebant
flentes, ingentem atque ingenti volnere victum.
adgnovit longe gemitum praesaga mali mens:
canitiem multo deformat pulvere et ambas

840

ad caelum tendit palmas et corpore inhaeret.
'tantane me tenuit vivendi, nate, voluptas,

845

ut pro me hostili paterer succedere dextrae,

quem genui? tuane haec genitor per volnera servor,

morte tua vivens? heu, nunc misero mihi demum

exitium infelix, nunc alte volnus adactum!

850

idem ego, nate, tuum maculavi crimine nomen,
pulsus ob invidiam solio sceptrisque paternis.
debueram patriae poenas odiisque meorum:
omnis per mortis animam sontem ipse dedissem!
nunc vivo neque adhuc homines lucemque relinquo.

855

TESTIMONIA.

barbam' schol. Persii I 15 841 Servius Aen.

843 'praesaga m. m. Servius Aen. VI 332

838 'propexam III 288 IV 495 XI 93 schol. Lucani VIII 43 vere' Macrobius Sat. IV 3, 5 845 'et c. i.' Priscianus 1032 850 nunc ... 854 Macrobius Sat. IV 6, 15

6

844 'canitiem pulAsper 112, 24

846 sq. adactum' Macrobius Sat. IV 4, 23

842 Flentem yl

ADOVE R

INGENTE M2

843 AGNOVIT

IN ND

SV

LAVM R ferabant c

VOLNERE (0 corr. in V) P VVLNERE MRybc

Rybc longe] LONOVIT LONGE R 844 MULTO M : cf. XII 611
847 succumbere dextra Erf., Priscianus 848 GENUIT M VVLNERA
PRybc 850 Exitium, in mg. m. ant. Exilium c Exilium yl, Servius
VOLNVS (0 corr. in V) P VVLNVS MRybc

sed linquam.' simul hoc dicens attollit in aegrum
se femur et, quamvis dolor alto volnere tardet,
haut deiectus equm duci iubet. hoc decus illi,`
hoc solamen erat; bellis hoc victor abibat
omnibus. adloquitur maerentem et talibus infit:
'Rhaebe, diu, res siqua diu mortalibus ulla est,
viximus. aut hodie victor spolia illa cruenti
et caput Aeneae referes Lausique dolorum
ultor eris mecum aut, aperit si nulla viam vis,
occumbes pariter; neque enim, fortissime, credo,
iussa aliena pati et dominos dignabere Teucros.'

860

865

TESTIMONIA.

856 sq. attollit.

'Rhoebe

femur' Macrobius Sat. IV 3, 8

861 sq.

viximus' Macrobius Sat. IV 6, 10 Servius Aen. IV 659

X 467 ge. I 24 861 Servius Aen. I 181
Probi inst. I 9, 2

862 'hodie

...

cruenta'

VARIA LECTIO.

856 lingam cl -adtollit y 857 quamvis dolor Peerlkampus QVAMQVAMVIS P QUAMQUAMUIS MRybe, Servius, qui alti vulneris violentiam' interpretatur. quamquam sese 'vetusti quidam' Pie

E

T

E

riani UULNERE MRy1bc tardet y1b trd& c TARDAT PARDAT M tardat ut verbum neutrum' tuetur Naekius ad Catonis ecl. 18 quamquam vis alti vulneris ardet Hofmannus 858 HAVD Rybc

MERENTEM Mc AC R

c

a

erity, unde heri 860 talibuf me fit ut vid. y1 TALIA 464. 532 VII 330 VIII 559 IX 280 Rhebe c hrebe y Rhoebe b1

EQVVM P EQVVM Rybe AEQUUM M 859 ho γ coni. Heinsius uictorabibat (ra m. 2 in ras., a corr. ex o) y alloquit1 c FATVR R ut I 131. 256 III 485 V 16. 79. XI 501 XII 228 861 RHAEBE MPRb2 Rhoebe vel Roebe Macrobii exempl. (i erasa) c VTRAEST (voluit ultra est) Mc .CRVENTAI P CRUENTA MRyb cruenti, intellexeris scilicet crudelis: sic enim convenit personae lo

R

quentis' Servius. superba Probi inst. cod.

V

DEIU M

V

QVA P

illa eft

creenta c 'cruenta. . . si autem

ras.) R dolorem y DOLOREM P prisco loquendi usu.

NVLLAM R 865 Occumbens y1 Occubaf c1 Accubef b pariter neque] PARITERN in ras. R⚫ fortiffima cl 866 dominof (nof in ras.) b domonuf cl