tu potes Aenean manibus subducere Graium
proque viro nebulam et ventos optendere inanis,
tu potes in totidem classem convertere nymphas:
nos aliquid Rutulos contra iuvisse nefandum est?
"Aeneas ignarus abest": ignarus et absit.
est Paphus Idaliumque tibi, sunt alta Cythera:

quid gravidam bellis urbem et corda aspera temptas?
nosne tibi fluxas Phrygiae res vertere fundo
conamur? nos, an miseros qui Troas Achivis
obiecit? quae causa fuit, consurgere in arma
Europamque Asiamque et foedera solvere furto?
me duce Dardanius Spartam expugnavit adulter,

85

9.0

TESTIMONIA.

cum obelo

...

81 fragm. de quant. 12 p. 504 Endl. 81. 84 (om. 82. 83) Isidorus orig. II 30, 13 83 Servius Aen. IV 228 XII 320 85 Macrobius Sat. IV 6, 24 86 'sunt a. C.' Servius Aen. I 657. 680 88 sq. 'aversa -) ad ea ponitur quae ad aliquid respiciunt, ut nosne tibi Phrygiae Achivis subegit' Isidorus de notis sententiarum I 20, 17 aversa obelismene in ore ponitur quae ad aliquid respiciunt ut nosne frygiae' anecdotum Paris. v. Bergkius in diar. suis 1845 p. 87. cf. Suetonius Reifferscheidii p. 140 89 sq. 'an .. obiecit' Donatus in Ter. eun. V 7, 13 92 sq. Diomedes 433 schol. Hor. carm. I 15, 13 92 Quintilianus IX 2, 49 Charisius 247 Diomedes 457 Servius Aen. I 526. 650 'me d. D.' Probi inst. I 6, 1 'me d.' Claudius Sacerdos I 82

VARIA LECTIO.

81 aeneam c

graiium cl

PRybc obtendere (ob in ras.) b
tu Marklandus ad Statii silv.
21 totidem (tot m. 2) y

82 OPTENDERE M OBTENDERE INANES P2ylc 83 om. Francianus III 2, 81 ET libri POTIS M petef CLASSES Mc ut 36, Servii Aen. IV 228 XII 320 exempl. nimphaf c 84 ALIQVIT P1 ut vid., Ry autem Isidori Gud. 2 contra Rutulos Isidorus inuiffe c 85 Non per· suasit Wagnerus, rectius distingui absit: Est. . . Cythera. Quid e. q. s.

h

V

90

APSIT (P corr. in B) P 86 PAPHYS R citaera c 87 cordia bl 89 Nulla post nos interp. P achiuaf (corr. m. ant.) bi obiecit] subegit (i. e. subiecit) Isidori Paris. teste Th. Mommseno in Bergkii et Caesaris diariis a. 1845 p. 87 91 Eoropă b 92 sq. adfirmari per ironiam, non interrogari volunt Quintilianus, Charisius, Diomedes p. 457 92 subdistinctionem, hoc est punctum sub versu ponendum, praecipit Diomedes.

RIBBECK, VERGIL. III.

12

aut ego tela dedi fovive Cupidine bella?
tum decuit metuisse tuis: nunc sera querellis
haut iustis adsurgis et inrita iurgia iactas.'

Talibus orabat Iuno, cunctique fremebant
caelicolae adsensu vario, ceu flamina prima
cum deprensa fremunt silvis et caeca volutant
murmura, venturos nautis prodentia ventos.

infit (eo dicente deum domus alta silescit

95

tum 'pater omnipotens, rerum cui prima potestas,

100

et treme facta solo tellus, silet arduos aether,

tum zephyri posuere, premit placida aequora pontus):
'accipite ergo animis atque haec mea figite dicta.

quandoquidem Ausonios coniungi foedere Teucris
hau licitum, nec vestra capit discordia finem:

105

TESTIMONIA.

94 'tum... tuis' Arusianus p. 247 L. Iulius Rufinianus p. 247 R. Cledonius 1924 95 atque i. i. i.' Servius Aen. I 102 96 'talibus o. I:' Servius Aen. IV 219. 437 100-103 Macrobius Sat. VI 2, 26

.100 sq. 'tum ... infit' Donatus ad Ter. Andr. I 5, 50 Macrobius Sat. V 13, 38

101-103

VARIA LECTIO.

93 fovique schol. Hor. 94 TVNC PRyc, Rufinianus

P QVAERELLIS Rb querelif c

F

y BELLA (ELLA in ras.) R

capi..dine 7

96 luno] DICTIS (T superne eras.) P ut VI 124 dictif, ał iuno y

REMEBANT P remebant 71 97 CAELICOLE M affenfu c

in

flamma y

98 DEPRENSA (ENSA in ras., in spatio quinque literarum) R deprefenfa c1 depressa Parrhas., Marklandus ad Statii silv. I 2, 45, refutatus ab Handio FREMVNT. P gemunt Marklandus 1. 1.

99

UENTIS M 100 PRIMA R PRIMA M SVMMA Pbcm, Macrobii et Donati exempl. fumma, at prima y 102 TREMIFACTA R trema facta cl solo] silet Peerlkampus arduof e ardufy ARDVVS MPRÚ 103 tephyri c1 venti Macrobii VI 2, 26 exempl. premit y placid c ponduf cl

I

d

a

ADQVE R 105 AVSONIOS P aufoniify coniugi y TEVCROS Pyl 106 Hau c HAVT LICITVMEST RC, Servii exempl... ura b ullũ (llã in

104 = III 250 aufoniam ut vid. cl MPR Haud b

quae cuique est fortuna hodie, quam quisque secat spem,
Tros Rutulusne fuat nullo discrimine habebo.
[seu fatis Italum castra obsidione tenentur
sive errore malo Troiae monitisque sinistris.]
nec populos solvo: sua cuique exorsa laborem
fortunamque ferent. rex Iuppiter omnibus idem.
fata viam invenient.' Stygii per flumina fratris,
per pice torrentis atraque voragine ripas
adnuit et totum nutu treme fecit Olympum.
hic finis fandi. solio tum Iuppiter aureo

surgit, caelicolae medium quem ad limina ducunt.

Interea Rutuli portis circum omnibus instant sternere caede viros et moenia cingere flammis.

110

115

TESTIMONIA.

107 Nonius 404, 9 108 Tros R. f.' Diomedes 376 "Tros Rutulusve' Consentius p. 2050 P. 111 'nec solvo' Nonius 390, 33

112 'rex ... idem' Servius Aen. II 326. 617 IV 581 X 689 114 'apud poetas etiam ipse rex Iupiter per torrentes ripas et atram voraginem iurat' Minucius Felix Octav. p. 330 116 sq. 'hic surgit' Nonius 205, 6 116 schol. Hor. serm. I 8, 43 exc. 555, 27 K. Probus de nom. 20 p. 218 Endl. X 20

'hic f. f.' Charisii

118 Servius Aen.

VARIA LECTIO.

ras.) c

odie y

CUIQ-EST M

107 om., in mg. superiore lit. min. add. P 108 TRORS P rutulof yb NE MPR, Diomedis Par. A et Monac. ne (corr. m. rec.) b ue ycm, Diomedis Par. B,

V

U

Consentius

Putschii FIAT M luat (1 in ras.) c luat m 109-112 rescindit Peerlkampus 109 'sic distingue: Italum, et infer castra obsidione tenentur, scilicet Troianorum' Servius caftro yl 110 VE Pyibl

ftigii blc

solvo ea mente accipio, aut pro quibusque haberi 112 quae b 113 inueniant

notu c

115 Adnuat cl tů. b 117 caelicole y 118 Post Rutuli

114 TORRENTES M2c olymphum b olympom c 116 foliu cl que (~ fort. m. 2) b: cf. Wagnerus lectt. Verg. 387 interp. P PORTIS (R in ras., vid. fuisse S) P portaf bl

at legio Aeneadum vallis obsessa tenetur,
nec spes ulla fugae. miseri stant turribus altis
nequiquam et rara muros cinxere corona
Asius Imbrasides Hicetaoniusque Thymoetes
Assaracique duo et senior cum Castore Thymbris,
prima acies; hos germani Sarpedonis ambo
et Clarus et Thaemon Lycia comitantur ab alta.
fert ingens toto conixus corpore saxum,
haut partem exiguam montis, Lyrnesius Acmon,
nee Clytio genitore minor nec fratre Menestheo.
hi iaculis, illi certant defendere saxis

120

125

130

TESTIMONIA.

124 'Assaracique d.' Servius Aen. X 541 Seneca suas. 6, 24 B. Servius Aen. XII 687 'nec f. M.' Macrobius Sat. V 17, 19

128 'haud partem e. m.' 129 Priscianus 736

VARIA LECTIO.

aeniadum bl

120 AD PRy1 ast Servii exempl. 121 fuge y MISERIS Rbc2 122 NE COVICQVAM P nequicquam y . & y Alii post corona fortiter interpungunt. 123 A. fiuf 71 IASIUS Mc IA. fiuf INBRASIDES Mc HICETAÐNIUS M HICETAONIVS P &tao

22

h

0

h

hie

niufy THYMOETES (E post. in ras.) R timoetef b1 timoetef c 124 thy.brif b THYBRIS MPуc 'senior cum Castore Thybris (thibris Regin. Par.): possumus et solum Tybrim (tibrim Regin. thybrim Par.) senem accipere, possumus et Castorem, si legamus et senior cum Castore [Tybris.] (thibris Par., om. Regin.). nam amphibologia est' Servius. 125 hof (f in ras.) b of y farpedonif (f pr. in ras.) b 126 THAEMON LYCIA P themon licia y2 themonacia ut vid. y1 themon lycia b HAEMON LYCIA MR emonlicia c al'a 72 IDA Pyl: cf. V 254 XII 412 alta Servius 127 connixuf b 128 Aut y Haud be lyrnefiuf M 129 NECLYGIO P

r

C T

(e et post. in ras.) b AGMON Pyb2c ACMO Nec clitio c Nec. clitio (c post. in ras.) b frater 71 frate. 72 menestheo Prisciani Par. R et Bongars. menesteo eiusdem Lugd. mueftheo be minestheo Prisciani Carolir. MNESTHEO MPRy, Prisc. libri celeri, Macrobii exempl. 'non Mnestheo, de quo paulo post dicturus est, legendum est, ne versus non stet, sed Menestheo' Servius 130 faxof (o corr. in i) c

molirique ignem nervoque aptare sagittas.
ipse inter medios, Veneris iustissima cura,
Dardanius caput ecce puer detectus honestum,
qualis gemma micat, fulvom quae dividit aurum,
aut collo decus aut capiti; vel quale per artem
inclusum buxo aut Oricia terebintho

lucet ebur; fusos cervix cui lactea crinis

accipit et molli subnectens circulus auro.

te quoque magnanimae viderunt, Ismare, gentes
volnera derigere et calamos armare veneno,
Maeonia generose domo, ubi pinguia culta
exercentque viri Pactolusque inrigat auro.

adfuit et Mnestheus, quem pulsi pristina Turni
aggere,moerorum sublimen gloria tollit,

135

140

TESTIMONIA.

133

132 'Veneris i. c.' Servius Aen. I 678 III 476 IV 2 VI 691 Servius Aen. I 289 134 Servius Aen. I 593 136 aut O. t.' schol. Hor. carm. IIF 7, 6

137 'fusos

...

137 sq. 'fusos

accipit' Priscianus 1121 P. crinis' schol. Persii I 29 142 Pactolusque i. a.' Isidorus orig. XIII 21, 21 143adfuit et M.' Donatus ad Ter. eun. IV 6, 1 144 'aggere m.' Diomedes 435

VARIA LECTIO.

131 Mo. liri y 132 mediof, in mg. primof y iuftiffimi b 133 capud c

C

t

134 FVLVOM (O corr. in V) P FVLVVM MRybc 136 Incluxum b boxo b AVT (T m. 1 ut vid., corr. in C) P au y ORYCIA Pc orytia (t corr. in c) b ORYCI RORYCIA M corycia y TEREBENTO M 137 fusus cervix schol. Persii CERVIX FVSOS Pyc latea b CRINES Rc collaque schol. Persii : cf. VIII 660 138 mollif

A

fubnectenf 61 MOLLIS SUBNECTIT M 139 MAGNANIME M magnanime y magnanimae gentes.. hic est ordo, aliter non stat versus' Servius uideruN (uN in ras.) b 140 uolnera y VVLNERA MRbc GERE My2bc 141 Meonia (eo in ras.) b Moenia c1

genere cl

V

DIRIgenerof. bl

& mneftheuf in ras. y

e

V

144 mororum b1 MEORVM (E corr. in R) P MVRORVM Rylb1cm fublimen 71 SVBLIMEM MPR72c sublime b