principio Phalerim et succiso poplite Gygen
excipit; hinc raptas fugientibus ingerit hastas
in tergus (Iuno vires animumque ministrat);
addit Halym comitem et confixa Phegea parma,
ignaros deinde in muris Martemque cientis
Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytanimque.
Lyncea tendentem contra sociosque vocantem

765

vibranti gladio conixus ab aggere dexter.
occupat (huic uno desectum comminus ictu

770

cum galea longe iacuit caput), inde ferarum
vastatorem Amycum, quo non felicior alter
ungere tela manu ferrumque armare veneno,

TESTIMONIA.

762 Priscianus 757 763 sq. hinc ... tergus' Charisius 54. 118 Nonius 414, 6 'ingerit h. in t.' Servius Aen. I 211 'in tergum fugientibus i. h.' schol. Hor. carm. III 2, 16 764 Iuno... ministrat schol. Hor. a. p. 191 Servius Aen. I 8 766 Servius Aen. X 23 767 Macrobius Sat. V 17, 17 Diomedes 442 Priscianus 1026 769 'conixus dexter' Diomedes 371 773 Velius Longus 2223 Cassio-, 'ungere t. m.' Probi ars minor 829 gramm. Vat. in A. Mai auct. class. V 318 'ferrum... veneno' Quintilianus VIII 6, 12 Macrobius Sat. VI 6, 17 schol. Veron. 81, 7 K.

dorus 2295

VARIA LECTIO.

762 falarim c, Prisciani w PHALARIN Py ararim Prisciani q. Terminationem in im testatur Priscianus gigen b 763 cf. XII 330 hine] IN R 764 TERGVS R, testantur Charisius et Servius Aen.

M

I 211 TERGVS P TERGUM Mybc, Nonius

(nunc Med.)

VM

765 halim balim c HALYN Py

a

huic Iuno schol. Hor.

VM

CONFIXA P CON

FIXA M confixum y phegia c 766 CLENTES M1 CIENTES

R

M2P2Ryc 767 ALCAN.RVM R ALCANDVM P HALYUM M alium bc NOEMVNA P nOEMONA R prYTANIM R PHRYTANIM M prytanim Prisciani codd. pritanim bc PRYTANIN P, Macrobii exempl. pritaniny pritanin, printanin, paratanin Diomedis codd. 768 lincea yl

M

lingea y2bc TENDENTES M 769 CONEXVS ut vid. R dextra c 770 hunc bi

E

DEXTRA M

defectum y1, ut VIII 438 DEIECTUM MPy2bc:

cf. X 319. 753 XI 642. 665. 833 DeieCTVM R leaeiacit yl IACVIT P 772 amicum yb1c

longe v

771 galea.iacit 72 ga

773 cf. X 140- UNGERE

M, testantur Servius, Velius Longus, Cassiodorus ung.ere 72 VNGVERE

et Clytium Aeoliden et amicum Crethea musis,

Crethea musarum comitem, cui carmina semper

775

et citharae cordi numerosque intendere nervis.

[semper equos atque arma virum pugnasque canebat.]

Tandem ductores audita caede suorum

conveniunt Teucri, Mnestheus acerque Serestus,

palantisque vident socios hostemque receptum.

780

et Mnestheus quo deinde fugam, quo tenditis?' inquit.

'quos alios muros, quae iam ultra moenia habetis?

unus homo et vestris, o cives, undique saeptus
aggeribus tantas strages inpune per urbem
ediderit? iuvenum primos tot miserit Orco?
non infelicis patriae veterumque deorúm

785

et magni Aeneae, segnes, miseretque pudetque?'
talibus accensi firmantur et agmine denso

comitem' Priscianus 737

774 'et a. C. m.' Aru775 Crethea m. c.' Servius Aen. XII 538 777 782-787 Macrobius Sat. V aggeribus' Servius Aen. XI 398

785

semper virum' Probi inst. I 9, 12

9, 14

783 sq. vestris

'primos iuvenum . . . Orco' Priscianus 602

VARIA LECTIO.

Rylb, Probi Bob. m. pr. VNGVERE (V pr. in ras., vid. fuisse AV) P tingere Bentleius ad Lucan. III 266 ARMARE veneNO R

TIUM Mb1 clithium c

Mc 775 CRETEA M

TARAE M cythare b videbatur Heynio

./.

AEOLIDEN M aeolyden y eolidem b1

774 CLI

CRETEA

CARMINa seMPER R 776 CITHARE R CHI777 secundis curis poeta vix relicturus fuisse ADQVE R 778 TANDEMIAM (IA eras. ut vid.) R

780 PALLANTIS R Palentef c

INQIT M 782 om. m ultra iam exc. Burmanniana

Macrobii w 783 urif b

M

785 primos iuvenum Priscianus

deorum, at malorum y : cf. XI 280 parentũ m. ant. in ras. b : cf.

II 448 V 39. 576 788 acce. fi b1

FIRMANTVRET R

consistunt. Turnus paulatim excedere pugna

et fluvium petere ac partem, quae cingitur unda;
acrius hoc Teucri clamore incumbere magno

790

et glomerare manum. ceu saevom turba leonem
cum telis premit infensis, at territus ille,

asper, acerba tuens, retro redit, et neque terga

ira dare aut virtus patitur, nec tendere contra

795

ille quidem hoc cupiens potis est per tela virosque :
haut aliter retro dubius vestigia Turnus

inproperata refert, et mens exaestuat ira.

quin etiam bis tum medios invaserat hostis,

bis confusa fuga per muros agmina vertit;

800

sed manus e castris propere coit omnis in unum,

nec contra vires audet Saturnia Iuno

sufficere, aëriam caelo nam Iuppiter Irim
demisit germanae hau mollia iussa ferentem,
ni Turnus cedat Teucrorum moenibus altis.
ergo nec clipeo iuvenis subsistere tantum
nec dextra valet: iniectis sic undique telis

805

794 asper ... redit' Macrobius Sat. VI 1, 30

796 'potis ..

virosque' Arusianus p. 255 803 sq. ‘aeriam ... ferentem' Servius Aen. V 606 IX 2 806-814 Macrobius Sat. VI 3, 4

VARIA LECTIO.

789 PVGNAE PR: cf. X 441, fortasse ut homoeoleleuton vitaretur. unda] amni bmx, ut 469 791 ACRIVS R 792 SAEVOM (0 corr. in V) P SAEVVM MRybc leonum bl 793 telis PREMIT R premet AC MR 795. ra b1 I.ra b2 po.tif (t e corr.) b. virosque] per hostes Venet., ut II 358. 527 XII 682

bl

dubiif cl 798 EXTUAT M P2c 803 eriam y IREM M1

d

hau chaud yb HAVT MPR

NEQVE R 796 occupiens y ignes Arusianus, ut II 664. per 797 HAVT R Aut c HAUD MPyb 799 medium cl hoftef 7 HOSTES γ 804 dimittit Servius Aen. V 606 IUSSA suprascr. M 805 CAEDAT M

teuchrorum b 806 iuuenis clypeo Mentel. pr. clypeo b CLIPEOS

(S fere abrasa) M clypeus Macrobii Salisb.

exempl. VNDique telis P

807 obiectis Macrobii

obruitur. strepit adsiduo cava tempora circum
tinnitu galea, et saxis solida aera fatiscunt,
discussaeque iubae capiti, nec sufficit umbo
ictibus: ingeminant hastis et Troes et ipse
fulmineus Mnestheus. tum toto corpore sudor
liquitur et piceum (nec respirare potestas)
flumen agit; fessos quatit aeger anhelitus artus.
tum demum praeceps saltu sese omnibus armis
in fluvium dedit: ille suo cum gurgite flavo
accepit venientem ac mollibus extulit undis
et laetum sociis abluta caede remisit.

810

815

TESTIMONIA.

809 'tinnitu g.' Pompeius 471 L. 810 sq. 'nec . . . ictibus' Nonius 386, 8 810 'nec s. u.' schol. Lucani VII 608 814 'flumen a.' Probi inst. I 4, 10 815 sq. 'tum dedit' Nonius 387, 5 Priscianus 1205 'saltu... dedit' Arusianus p. 224 L.

...

VARIA LECTIO.

808 OBRVITVr- P

STREPITU Myl

ET

TINNITU- P

Tinnitu. b

GALEAE M 810 DISCVSSae- P

Difcu. fae (eras. r vel n: m. 2 f) y 812 MNESTEVS R an cum propter v. 815? 813 Li. quitur b NECRESPIRARE (NECRES in ras.)

re

R necfpirare y 814 Probus ait: commodius hic est aeger quam in quinto (432), quamvis consuetudo sit Virgilio ista mutandi. Quidam acer legunt, et volunt in quinto aeger aplius dictum de sene, hic de iuvene acer melius convenire.' Servius 815 faltu precepf in ras. y2 816 uasto, ał flauo y VASTO Pc, ut I 118 III 197 VI 741 817 Accifugientem m, antiqui plerique' Pieriani, % extu. lit (u e

pit bl corr.) b

VERGILI. MARONIS. AENEIDOS [] LIBER. VIIII. EXPLIC- ||`INCIPITLIBER. X. (Sequentis folii pag. prior vacua relicta, in altera versus undecim, quos vide in Prolegom.) R FINIT AENEIDOS LIB NONVS || INCIPIT DECIMVS y EXPLĊT || INCIPIT LIBER X b

P. VERGILI MARONIS

AENEIDOS

LIBER DECIMVS

Panditur interea domus omnipotentis Olympi,
conciliumque vocat divom pater atque hominum rex
sideream in sedem, terras unde arduus omnis
castraque Dardanidum aspectat populosque Latinos.
considunt tectis bipatentibus, incipit ipse:
'caelicolae magni, quianam sententia vobis

versa retro tantumque animis certatis iniquis?

5

TESTIMONIA.

AENEIDOS X. 1 Quintilianus I 4, 28 IX 4, 49 Diomedes 494. 497 Marius Victorinus 2567 Priscianus de XII vers. Aen. 185 schol. Hor. carm. II 12, 9 cf. schol. Veron. 102, 21 K. 2 Macrobius Sat. VI 1, 10 Marius Victorinus 2518 4 cf. schol. Veron. 102, 26 5 'considunt t. b.' Servius Aen. I 374 considunt t.' Probi inst. I 11, 1 6 sq. 'caelicolae retro' Servius Aen. V 13 6 'quianam' schol. Veron.

102, 29

...

VARIA LECTIO.

AENEIDOS X. 1-26 Veron. fol. 260

PONTENTIS M

ADQVE R

terras unDE V

1 cf. XII 791 OMNI

olimpi be 2 DIVOM (O corr. in V) P DIVVM MVybc 3 INSEDEM suprascr. M, in ras. b in seDEM V

D

ᎪᎡᎾᏙᏙᏚ Ꮲ OMNES MP2yb

4 ADSPECTAT M

AÐSPECTAT P spectat y 5 bipatentIBVS V 6 Caelicole y quia

a

nAM V quena (ena in ras.) b quianam testantur Servius et schol. Veron. fententia (fente in ras.) b 7 tantum iniq VIS V

TATIS (R in ras.) P certatur Menag. alt.

CER