praemia posse rear solvi? pulcherrima primum
di moresque dabunt vestri; tum cetera reddet
actutum pius Aeneas atque integer aevi
Ascanius, meriti tanti non inmemor umquam.'
'immo ego vos, cui sola salus genitore reducto'
excipit Ascanius, 'per magnos, Nise, penalis
Assaracique larem et canae penetralia Vestae
obtestor; quaecumque mihi fortuna fidesque est,
in vestris pono gremiis: revocate parentem,
reddite conspectum; nihil illo triste recepto.
bina dabo argento perfecta atque aspera signis
pocula, devicta genitor quae cepit Arisba,
et tripodas geminos, auri duo magna talenta,
cratera anticum, quem dat Sidonia Dido.
si vero capere Italiam sceptrisque potiri
contigerit victori et praedae dicere sortem,

255

260

265

TESTIMONIA.

254-256 'tum

Ascanius' Charisius 175 Priscianus 1013 255 sq. actutum Ascanius' Iulius Rufinianus 246 R.

...

255 'atque

i. a. A.' Donatus ad Ter. eun. III 2, 20 Arusianus p. 236 L. 'integer a. A.' Donatus ad Ter. Andr. I 1, 45 263 sq. 'bina ... pocula' 266 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class. V 343 268 'et ... sortem' Servius Aen. III 323

Nonius 244, 6

VARIA LECTIO.

iftif 71) 72 pro talib. aufif in ras. b2mz, Macrobius : cf. 281 II 535 pro laudibus istis ut X 825 legit Servius.

memores yl

255 ADQVE R

ge

253 solvi et m 254 DII

ca&era y reddent Charisii

S

inter y 256 MERITI (ut vid.) P IMMEMOR

nifi yl

PENATES MP2y penatof b1 pa260 obftector y1 261 GREMIIS P GRAE

Py

q; suprascr. b

cod.

PRb

258 EXCIPIAT P

262 TRISTI P recoepto bl

u

263 BINA M

268

264 PROCVLA P coepit, b1 265 geminos] MINOS in 266 abesse posse iudicavit Heynius, eiecit Peerlkampus. Interpretatur versum Servius. ANTIQVM Ry antiquum bc PRAEDE M DICERE MP dicere y DVCERE Rbcm, tuetur Marklandus ad Statii silv. V 3, 92 dicere sortem, statuere. alii proprie ducere legunt ... [alii deicere legunt secundum illud V 490]' Servius. deicere antiquiorem formam verbi quod est dicere Servium in codicibus invenisse statuit Heinsius. fortem (f m. 2 in ras.) y

vidisti quo Turnus equo, quibus ibat in armis
aureus: ipsum illum, 'clipeum cristasque rubentis
excipiam sorti, iam nunc tua praemia, Nise.
praeterea bis sex genitor lectissima matrum
corpora captivosque dabit suaque omnibus arma,
insuper his campi quod rex habet ipse Latinus.
te vero, mea quem spatiis propioribus aetas
insequitur, venerande puer, iam pectore toto
accipio et comitem casus complector in omnis.
nulla meis sine te quaeretur gloria rebus;
seu pacem seu bella geram, tibi maxima rerum
verborumque fides.' contra quem talia fatur
Euryalus: 'me nulla dies tam fortibus ausis
dissimilem arguerit; tantum: fortuna secunda

270

275

280

TESTIMONIA.

269 Macrobius Sat. VI 6, 12 271 Arusianus p. 229 L. schol. Hor. carm. I 36, 8

293, 9

...

270 sq. 'ipsum ... sorti' Nonius 275 sq. 'mea insequitur' 278-280 'nulla... fides' Donatus ad Ter. eun. III 1, 12 279 'seu p. s. b. g.' Claudius Sacerdos I 74 281 sq. Priscianus 881

VARIA LECTIO.

EQVo R

269 vidistis Macrobii Par. a QVIS in ras. vel eras. R 270 clypeum be RUBENTES M COMANTIS R, ut III 468 271 iam tua nunc nunc iam tua c nifae γ 272-274 damnat Peerlkampus, interpretatur Servius. 273 cap. tiuof y dabat cl 274 IS M: cf. Lachmannus Lucr. 262. Sed Ladevicus perperam pro nominativo interpretatur: cf. Wagnerus lectt. Verg. 389 his Servius CAMPIS R

S

QVOD P QUOS Myc2 275 PROPIORIBUS MI PROPRIORIBUS M2Pylc1 276 UENERANDAE M 277 CONPLECTOR Py 279 seu pacem s. b. geram ad superiora retulit Iahnius. 281 Eurialuf c Nisus ad haec ut 207 Prisciani exempl. dies umquam tam ex 447 Prisciani w 282 AVGVERIT R ARGUERIT. TANTUM FORTUNA M 'tantum: tantummodo hoc possum de me promittere ... nam aut disiunctiva particula est, non negantis adverbium. [quidam sic intelligunt: tantummodo fortuna prospera non in contrarium recidat ... alii ita putant: me nulla dies dissimilem arguet, sive quae est hodie fortuna permanserit sive etiam laeta fuerit... et melius legitur sine aspiratione, i. e. aut adversa' Servius.

aut adversa cadat. sed te super omnia dona
unum oro: genetrix Priami de gente vetusta
est mihi, quam miseram tenuit non Ilia tellus
mecum excedentem, non moenia regis Acestae.
hanc ego nunc ignaram huius quodcumque pericli est
inque salutatam linquo: "nox et tua testis.

285

dextera, quod nequeam lacrumas perferre parentis.

at tu, oro, solare inopem et succurre relictae.
hanc sine me spem ferre tui: audentior ibo

290

in casus omnis.' percussa mente dedere
Dardanidae lacrimas; ante omnis pulcher Iulus,

atque animum patriae strinxit pietatis imago.

tum sic effatur:

295

'sponde digna tuis ingentibus omnia coeptis.

namque erit ista mihi genetrix nomenque Creusae
solum defuerit, nec partum gratia talem

parva manel. casus factum quicumque sequentur,

TESTIMONIA.

283 sq. 'sed . . . oro' Servius Aen. VIII 303 287 Servius Aen. IX 61 288 'inque s. 1.' Nonius 333, 23 Servius Aen. I 161 288 sq. 'nox parentis' Asper 114, 9 291 sq. 'audentior . . . omnis' Nonius 442, 24 294 Nonius 402, 30 'patriae... imago' Macrobius Sat. IV 6, 9

VARIA LECTIO.

n

V

te 291 SIGNE P

283 aut 72bc HAVT MPR, Symmachum legisse putant, qui epist. I 28 haec scripserit: 'nec umquam te dissimilem scriptis talibus dies arguet. modo fortuna munifica prosperorum secundet optata.' haud yl 287 nunc ego c unc b inaram 72 naram yl PERICLIEST M pericli è (ẽ m. 2 add.) b peri.clie (cl fort. corr. ex d) y PERICLI (om. est) PR 289 NEQ-AM M LACRIMAS Pybc 290 at] Hanc c (e in ras.) b inopem] I m. 2 sed ant. in ras. P MET P 292 CASSVS R OMNES M deder c cf. Wagneri quaest. Verg. V X 824 ADQVE R (d in ras.) b Spondeo cm tur y 299 factum (ac m. 2, fort. ex a) y

perculfa y

DEDERVNT PRyb

d

293 Dardaniae y 294 cf.

ftrixit b 295 effatuf 71 affatur m 296 Sponde

298 talem] A m. 2 ant. in ras. P SEQVETVR Pb

per caput hoc iuro, per quod pater ante solebat:
quae tibi polliceor reduci rebusque secundis,
haec eadem matrique tuae generique manebunt.'
sic ait inlacrimans; umero simul exuit ensem
auratum, mira quem fecerat arte Lycaon
Gnosius atque habilem vagina aptarat eburna.
dat Niso Mnestheus pellem horrentisque leonis
exuvias; galeam fidus permutat Aletes.
protinus armati incedunt; quos omnis euntis
primorum manus ad portas iuvenumque senumque
prosequitur votis. nec non et pulcher Iulus,
ante annos animumque gerens curamque virilem,
multa patri mandata dabat portanda: sed aurae
omnia discerpunt et nubibus inrita donant.

300

305

310

Egressi superant fossas noctisque per umbram castra inimica petunt, multis tamen ante futuri exitio. passim somno vinoque per herbam corpora fusa vident, arrectos litore currus,

315

TESTIMONIA.

300 Appuleius de deo Socr. 5 Donatus ad Ter. Andr. I 5, 46 adelph. III 2, 54 Arusianus p. 236 L. 302 Arusianus p. 246 L. Diomedes p. 296 P. 303-307 Macrobius Sat. V 9, 5 304 'mira ... Lycaon' Servius Aen. X 499 308-10 Macrobius Sat. V 9, 7 311 Servius Aen. III 342 312 'multa ... portanda' Nonius 348, 27 312 sq. 'sed donant' Servius Aen. IV 705 'sed... discerpunt' Servius 314-323 Macrobius Sat. V 9, 8 314 egressi s. f.' 315 sq. multis exitio' Arusianus p. 231 L.

Aen. X 652
Caper 2241

VARIA LECTIO.

300 capud c

303

302 matrif y1
VMERO (V m. 2 ant.
M licaon ye

h

307

ante folebat m. 2 add. b sic ait] Sicut yl inlacrumans 'veteres' Pierii in ras., fuit H ut vid.) P humero c 304 LYGAON 305 ADQVE R 306 mnefteuf (mnefte in ras.) c orrentif y Exuuiaf (f m. 2 add. ut vid.) y 308 INCEND VNT R ince.dunt b euntif in ras. y2 312 portenta yl SET M 313 INLITAR irrita (i post in rus.) b irrita c 314 umbras omnes antiqui' Pieriani, x 315 sq. multis . . . passim eicit Peerlkampus, interpretatur Servius castra petunt passim e. q. s. proposuit Dietschius in Fleckeiseni ann. LXIX 560 316 uno y erbam c VMBRAM Rm, ut 314 317 littore b

inter lora rotasque viros, simul arma iacere,
vina simul. prior Hyrtacides sic ore locutus:
Euryale, audendum dextra; nunc ipsa vocat res.

320

hac iter est. tu, ne qua manus se attollere nobis
a tergo possit, custodi et consule longe;

haec ego vasta dabo et lato te limite ducam.'

sic memorat vocemque premit; simul ense superbum

325

Rhamnetem adgreditur, qui forte tapetibus altis
extructus toto proflabat pectore somnum,
rex idem et regi Turno gratissimus augur,
sed non augurio potuit depellere pestem.
tris iuxta famulos temere inter tela iacentis
armigerumque Remi premit aurigamque sub ipsis.
nanctus equis ferroque secat pendentia colla;

330

TESTIMONIA.

...

...

324-326 'simul

323 Nonius 417, 15 Servius Aen. IX 356 X 513 extructus' Nonius 391, 31 324 'sic premit' Nonius 365, 11 325 sq. qui .. somnum' Nonius 542, 16 'qui... extructus' Iulius Rufinianus p. 250 R. schol. Hor. carm. II 3, 19 Servius Aen. VII 277 325 qui f. t. a.' Charisius 45 'tapetibus a.' Probi ars minor 546 inc. de orthogr. 2803 P. gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 250 326 toto... เ " somnum Sergius in Donat. 7 p. 478 Endl. (1830 P.) 328 Macrobius Sat. V 9, 10 iacentes' Servius

329 'temere

...

Aen. IX 375 330 armigerumque R. p.' Nonius 365, 18 'armigerumque premit' Servius Aen. II 530

VARIA LECTIO.

318 lora (1 m. 2 ut vid.) y tela 'nonnulli' Pieriani: cf. 329

320 Euriale c m. 2 in ras.) y

UIDENDUM M 323 hEc c recto Macrobii exempl. lato

suprascr. P

S

321 MANVSE P 322 tergo (ergo uaftadabo y1 uasta..bo 72 uaftabo c confirmat Servius Aen. X 513 TE LEMITE (E pr. corr. in I) P limine y1 limite confirmat

Servius l. 1. 324 SIC M

M

UOCET M SIMVL E NSE (E et N in ras.) 327 dux Io. Schrade

R 325 Ramnetem c 326 EXSTRVCTVS R rus regni m

et potuit Salisb.

328 auguriis poterat Macrobii ∞, sed augurio Par. 1

re

depelle y 329 TRES R

tela] LORA R cf. 318 IACENTES P2yc

iuxta (x in ras.) b 330 Remum Dorvill. m. 2,

N

Schraderus 331 NANCTVS Ryl, Mentel. pr. NACTVS P Nactuf (a in ras., fortasse duarum lit.) b NACTUS Mc