advenisse diem, quo debita moenia condant.
certatim instaurant epulas atque omine magno
crateras laeti statuunt et vina coronant.

145

haut mora, festinant iussi rapidisque feruntur
passibus. ipse humili designat moenia fossa
moliturque locum primasque in litore sedes.
castrorum in morem pinnis atque aggere cingit.
iamque iter emensi turris ac tecta Latinorum

160

TESTIMONIA.

147 Beda de trop. 380 C.

...

'et vina c.' Claudius Sacerdos I 175
Arusianus p. 233 L.
157 'ipse fossa'
160 sq. iamque
160 schol. Hor. serm.

148 Probi inst. 1 4, 23 151 'hic f. h. L.' 153 sq. centum iubet' Servius Aen. X 80 Servius Aen. IX 7 159 Servius Aen. I 5 cernebant' Maximus Vict. de rat. metr. VIII I 8, 43

VARIA LECTIO.

...

PRY1bc2

151 tibrim b tybrin c

V

S M 153 angufta c

Post omnif rasura fere

IVSSI P

TVRRES

155 ferro c 156 HAUD MPyb2c

ET M et yb

S DE

m

158 ESSE M 160 enenfi c

I

LATINORUM (corr. minio) M latinorum

(orum in ras., m. 1 fort. latinum) b Latinorum testantur schol. Hor.

et Servius

ardua cernebant iuvenes muroque subibant.
ante urbem pueri et primaevo flore iuventus
exercentur equis domitantque in pulvere currus
aut acris tendunt arcus aut lenta lacertis
spicula contorquent cursuque ictuque lacessunt:
cum praevectus equo longaevi regis ad auris
nuntius ingentis ignota in veste reportat
advenisse viros. ille intra tecta vocari

165

imperat et solio medius consedit avito.

tectum augustum ingens, centum sublime columnis,
urbe fuit summa, Laurentis regia Pici,
horrendum silvis et religione parentum.

170

hic sceptra accipere et primos attollere fasces.

regibus omen erat, hoc illis curia templum,
hae sacris sedes epulis, hic ariete caeso
perpetuis soliti patres considere mensis.

175

TESTIMONIA.

161 'muroque s.' Arusianus p. 259 L. schol. Lucani VI 530 Servius Aen. III 292 IV 598 VI 222 X 797 162-165 'ante ... contorquent' Augustinus de gramm. 2013 P. 162 sq. ante equis' Servius Aen.

...

...

IX 606 162 'et iuventus' Isidorus orig. IX 3, 37 165 6 cursuque i. l.' Arusianus p. 244 L. 170 Diomedes 498 Asper 114, 17 K.

'tectum a.' Servius Aen. XI 235 171 Diomedes 498

tis r. P.' Servius Aen. VII 678
Servius Aen. XI 235 174 'hoc
176 Servius Aen. I 79. 214. 637. 708

VARIA LECTIO.

'Lauren173 sq.

172 Servius Aen. VI 10
templum' Servius Aen. IX 4

161 MVROS R muro testantur Arusianus, schol. Lucani, Servius: cf. IX 371 subibant, ał ppinquant y: c. VIII 101 XI 597. 621 domant c 164 TENDUNTUR M

163 EXERCETVR P exerc&ur y

165 ictum bi 166 AVRES Rb

V

REPORTAST M 168 ADDENISSE P

M

it

167 Nuncciul cl

V

169 MEDIOS M

170 COLUNIS M 171 summa] media X, Diomedes

n

in om. b

CONSIDIT R

paci y1

172 religione b relligione c 173 Hic y Hinc bcmx, Servii Regin. Lips.

C

(hic Par.) SEPTRA P 'ceptra c ACCIPERE-TET P 175 HAEC R, quod hic onerare magis quam ornare concinnitatem versus videbatur. facrif (if m. 2) y facri. c2 facrae (ae in ras.) b facrae X

S

176 PERPETUI M Perpetuuf 71 perpetuis testatur Servius

AEPVLIS R

PATRIS R

quin etiam veterum effigies ex ordine avorum
antiqua e cedro, Italusque paterque Sabinus
vitisator, curvam servans sub imagine falcem,
Saturnusque senex Ianique bifrontis imago
vestibulo astabant, aliique ab origine reges
Martiaque ob patriam pugnando volnera passi.
multaque praeterea sacris in postibus arma,
captivi pendent currus curvaeque secures

180

et cristae capitum et portarum ingentia claustra
spiculaque clipeique ereptaque rostra carinis.
ipse Quirinali lituo parvaque sedebat

185

succinctus trabea laevaque ancile gerebat

Picus, ecum domitor; quem capta cupidine coniunx

TESTIMONIA.

179 sq.

เ

curvam

senex' Arufal

178 Maximus Vict. de rat. metr. VI Probi inst. I 17 2 'vitisator senex' Servius Aen. III 165 'curvam sianus p. 261 L. 179 Macrobius Sat. VI 5, 11 cem' Nonius 329, 11. Persii VI 45 Servius

...

388, 3 184 sq. Servius Aen. II 504 184 schol. Aen. XI 254 'captivi p. c.' Servius Aen. VII 601 X 520 187 sq. Gellius V 8 'ipse trabea' Macrobius Sat. VI 8, 1 'parva trabea' Servius Aen. IX 4 188 laeva... gerebat' Macrobius Sat. I 4, 13 Nonius 316, 26. 554, 8 Pompeius 227 L. Isidorus orig. XVIII 12, 3 Augustinus de gramm. 1980 P.

VARIA LECTIO.

A

177 effigiif b1 178 E M e m. 2 sup. c, om. Z

ex Servii exempl.

179-194. 195

NUS

CEDRO (A miniop.) M caedro c, Probi inst. fabinaf c -200 F 179 vitisatorque senex, curvam sub imagine f. Saturnus servans Peerlkampus, cui imagine corruptum videtur, sed testantur Nonius 329 et Servius quamvis lahorantes interpretando. 180 SATUR (m. 2 sup.) F 181 ADSTABANT FMRybc ALI (sup. m. 2) F 182 cf. VI 660 Aliunde inrepsisse videtur Heynio. Certe non absolvit poeta hunc locum. QVE F2PRy, defensum a Wagnero lect. Verg. in Philologi suppl. I 386 QUI FIMc q; b

A

ui

yibic UOLNERI M panfi, ut vid., yl

pugnandi cl poffi cl

VVLNERA FPR

186 clypei y cli.pei b 187-191 ante v. 183 retrahendos videri posse monuit Heynius

187 in mg. A F 188 infra, sed eisdem literis adiectus adposita in

mg. B F

a

H

Succintuf b trabe b ANCILE (m. 2 sup.) F anci. lae y

GEREBAT P 189 EQVvM (V m. 2 add.) P EQVVM FRybc

aurea percussum virga versumque venenis
fecit avem Circe sparsitque coloribus alas.
tali intus templo divom patriaque Latinus
sede sedens Teucros ad sese in tecta vocavit,
atque haec ingressis placido prior ededit ore:

190

'Dicite, Dardanidae (neque enim nescimus et urbem

195

et genus, auditique advertitis aequore cursum),
quid petitis? quae causa rates aut cuius egentis
litus ad Ausonium tot per vada caerula vexit?
sive errore viae seu tempestatibus acti
(qualia multa mari nautae patiuntur in alto)
fluminis intrastis ripas portuque sedetis,
ne fugite hospitium neve ignorate Latinos

Saturni gentem, haut vinclo nec legibus aequam,
sponte sua veterisque dei se more tenentem.
atque equidem memini (fama est obscurior annis)

200

205

TESTIMONIA.

'tali

...

192 sq. Priscianus 1186 P. 197-200 Macrobius Sat.

190 'aurea p. v.' Servius Aen. IV 242 sedens' Servius Aen. XI 235 V 8, 2 199 Nonius 243, 19 Priscianus 1029 P. 200 'qualia m. m. n.' Probi inst. I 6, 3 203 'haud aequam' schol. Hor. serm. I 3, 98 Servius Aen. VIII 322 204 'sponte sua' Priscianus 1020 'veteris tenentem' Servius Aen. VIII 316 205 sq. memini Auruncos i. f.

senes' Agroetius 2268

...

VARIA LECTIO.

F

190 'aurea coniux; nam aliter non stat versus' Servius, sed aurea virga recte coniungit ad IV 242: cf. I 698 191 CIRCE-SP CIRCE circe y circae c 192 DIVVM FMPybc

194 haec m. ant. sup. c

EDEDIT P EDIDIT FMRybc 195 DICITAE F

nefci &
muf urbem b

hurbe c 196 equora b 197 EGENTIS (I corr. in E) P EGENTES

FMyc

V

198 FEXIT M uixit cl

201 INATRASTIS F 202 NEC M

MP HALIT R HAVD Fy
nec (c in ras.) b
Servius, unde aevi,
Statii silv. III 5, 88

h

201-221. 222-242 F

E

NEU (sup. m. 2) F

aud b haud (h m. 2 in ras.) c

203 HAVT

uin.clo b

204 ac si diceret, aurei saeculi imagine vivimus' non dei eum legisse suspicatur Marklandus ad tenetem bl

Auruncos ita ferre senes, his ortus ut agris

Dardanus Idaeas Phrygiae penetravit ad urbes
Thraeiciamque Samum, quae nunc Samothracia fertur.
hinc illum, Corythi Tyrrhena ab sede, profectum
aurea nunc solio stellantis regia caeli

accipit et numerum divorum altaribus auget.'

210

Dixerat, et dicta Ilioneus sic voce secutus:

'rex, genus egregium Fauni, nec fluctibus actos
atra subegit hiemps vestris succedere terris

nec sidus regione viae litusve fefellit:

215

consilio hanc omnes animisque volentibus urbem
adferimur, pulsi regnis, quae maxima quondam
extremo veniens Sol aspiciebat Olympo.

TESTIMONIA.

...

206 sq. 'his Dardanus' Arusianus p. 251 L. 208 'quae.. tur' Nonius 303, 4 211 et... auget' Servius Aen. VI 650 216 sq. consilio adferimur' Arusianus p. 215 L.

fer

VARIA LECTIO.

ut

n

206 AVTRVNCOS R Aruncos X, Fabricius in (corr. m. rec.) b 207 IDEAS Mc PENETRARIT R 208 Treicia b THREICIAM ceteri SAMOM M famotrhatia b famotrachia c 209 Hic b Peerlkampus corythy y coryti c

hunc olim

TYRRENA Fc tyrrhaena b

h

211 E

T

(m. 2 sup.) F NVMEROM P numero y ALTATRIB. M AUGET FMPR

d

6

adit, at aug& y addit be addit, auget' Servius Paris., sed in Regin. omisso addit literis maiusculis auget lemma legitur, atque in Lips. quoque manu secunda demum addit suprascriptum est, in quo num pro lemmate scriptum sit auget, non enotavit Thilo. Fuerunt tres lectiones: numerum auget, numerum addit, numero addit, quorum postrema nihil