abstulit haec animas dextra et totidem exuit armis):
non ego nunc dulci amplexu divellerer usquam,
nate, tuo, neque finitimos Mezentius umquam
huic capiti insultans tot ferro saeva dedisset
funera, tam multis viduasset civibus urbem.
at vos, o superi, et divom tu maxume rector
Iuppiter, Arcadii, quaeso, miserescite regis
et patrias audite preces. si numina vestra
incolumem Pallanta mihi, si fata reservant,
si visurus eum vivo et venturus in unum:
vitam oro, patior quemvis durare laborem.
sin aliquem infandum casum, Fortuna, minaris:
nunc, o nunc liceat crudelem abrumpere vitam,
dum curae ambiguae, dum spes incerta futuri,

570

575

580

TESTIMONIA.

574 sq. 'si

reservant' Servius Aen. I 546 576 'si : vivo' Probi inst. I 8, 7. 17, 6 577 'patior laborem' Arusianus p. 254 L.

579 schol. Persii I 11

...

VARIA LECTIO.

567 animas, totidem dextra Mentel. pr.

EXSUIT M

568 apo

dosis hinc incipit in ed. Lipsiensi, celeri novam sententiam fecerunt. 569 FINITIMOS P finitimus Rottend. pr. m. 2

ufquam 72 in ras. finitimo (o in ras.) b FINITIMO MRyc, Servius MEZZENTIUS M

oftif

AÐ M

TVM Ryl

MAXIME 574 PRAE

DIVOM (O corr. in V) P DIVVM Ryc

MPc maximue y maxime. (e in ras.) b 573 archadii be

S

CES Py 575 palanta y 576 VISURUM M VIVVM R

A

Post eum

et vivo interp. M 577 PATIOR P patiar yc patior (o m. 2 corr. in a) b NVNC Ở NVNC R, Mentel. pr. : cf. II 644 NUNC

579 cf. IX 497

Mybcy, add. m. 2 0 P tunc tunc o schol. Persii aprūpe c

dum te, care puer, mea sera et sola voluptas,
complexu teneo, gravior neu nuntius auris
volneret.' haec genitor digressu dicta supremo
fundebat: famuli conlapsum in tecta ferebant.

Iamque adeo exierat portis equitatus apertis,

585

Aeneas inter primos et fidus Achates,

inde alii Troiae proceres, ipse agmine Pallas

in medio, chlamyde et pictis conspectus in armis:

qualis ubi Oceani perfusus Lucifer unda,

quem Venus ante alios astrorum diligit ignis,

590

extulit os sacrum caelo tenebrasque resolvit.
stant pavidae in muris matres oculisque secuntur
pulveream nubem et fulgentis aere catervas.

TESTIMONIA.

...

581 'mea voluptas' Servius Aen. IX 482

...

582 sq. gravior 585 sq.

585 Nonius 236, 11

vulneret' Donatus ad Ter. hec. IV 4, 15 Nonius 315, 13 'iamque primos' Servius Aen. VIII 552 589-591 Macrobius Sat. V 8, 10 589. 591 cf. Iulius Capitolinus in vita Maximini iunioris c. 589 sq. Servius Aen. I 382 589 schol. Hor. carm. III 9, 21 590 Servius Aen. IV 130 591 'protulit os s.' schol. Hor. serm. I 8, 22

VARIA LECTIO.

S

581 SERA ET SOLA Pb, Mentel. pr., Mediceus et Porcius Pierii, Servius Aen. IX 482 SOLA ET SERA MR, y2 in ras., cy 582 Complexu c CONPLEXV Py CONPLEXU M Complexuf (uf in ras.) b_COMPLEXVS R TENEO (teneam?) P NEU MR NEV P ne y ne b, Nonius et Donatus, m. rec. suprascr. c auref be 583 VOLNERET (0 corr. in V) P VVLNERET Rbc verberet Donatus

A

V

nec. volnerat

Marklandus ad Statii silv. V 2, 88 DICTA SVPPREMO Pуl DICTA

DIC

SVPREMO (C 0 in ras.) R MAESTA SUPREMO M : cf. III 482

584

conlapfum b colapfu c ferrebant 71 585-613. 614-642 folium 585 APERTVS (V eras., agmine (e in ras.) b

libri Medicei codici Vaticano F adnexum.

m. ant. corr. in I) Py 587 AL1I (I add.) P

pallaf y

clamide bc

588 it Marklandus ad Statii silv. V 1, 245 clhamidae y

li

590 digit b IGNES (E corr. ex I) P ignef ybc

protulit schol. Hor.

592 pauide y mu.rif c

591

olli per dumos, qua proxuma meta viarum,

armati tendunt; it clamor, et agmine facto

595

quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum.

est ingens gelidum lucus prope Caeritis amnem,

religione patrum late sacer; undique colles
inclusere cavi et nigra nemus abiete cingunt.

Silvano fama est veteres sacrasse Pelasgos,

600

arvorum pecorisque deo, lucumque diemque,
qui primi finis aliquando habuere Latinos:

haut procul hinc Tarcho et Tyrrheni tuta tenebant

castra locis, celsoque omnis de colle videri

iam poterat legio et latis tendebat in arvis.
huc pater Aeneas et bello lecta iuventus
succedunt fessique et equos et corpora curant.

605

At Venus aetherios inter dea candida nimbos dona ferens aderat; natumque in valle reducta

TESTIMONIA.

596 Macrobius Sat. VI 1, 22 Nonius 272, 15 Diomedes 498 quadrupedante... ungula' Marius Plotius p. 248. 259 597-601 est ... deo' Macrobius Sat. III 3, 9 597 Priscianus 633. 994. 1172 P. 599 Marius Plotius p. 301 G. 603 Servius Aen. X 748 'haud Tyrrheni' Servius Aen. X 153 605 'et arvis' Servius Aen. II 29 607 'fessi... curant' Servius ge. IV 187 608 Servius Aen. XI 596 609? 'penitusque in valle r.' schol. Hor. carm. I 17, 17

VARIA LECTIO.

1

598 Reli

599 cava

594 PROXIMA MPybc 595 Armate b1 ID Py 596 QVADRIPEDANTE M, Nonii et Macrobii exempl. excepto Par. 1, Diomedes campŭ m. rec. add. c 597 lucif b CERITIS M cer&if c gione b Relligione c LATV (V erasa, m. ant. corr. in E) P Plotius ABIECTE M abiecte cl cingit Macrobii exempl. 601 agrorum Macrobii exempl. DIEMQVAE P ex IP finef y lhc 603 HAVD Py2bc tharco c TARCHON MPY :

T

602 FINES (E corr.

cf. 506 Tarcho Servius testatur YRRHENI M tyrreni b hyrreni c 605 ut latis Faber, Barthius ad Statii Theb. X 857. In interpretatione horum versuum haesit Servius:

T

AÐ M AD P 'AETERIOS MRb1

currant yl 608

607 aequof y

N

ut procul ecgelido secretum flumine vidit,
talibus adfata est dictis seque optulit ultro:
'en perfecta mei promissa coniugis arte
munera, ne mox aut Laurentis, nate, superbos
aut acrem dubites in proelia poscere Turnum.'
dixit et amplexus nati Cytherea petivit,
arma sub adversa posuit radiantia quercu.
ille, deae donis et tanto laetus honore,
expleri nequit atque oculos per singula volvit
miraturque interque manus et bracchia versat
terribilem cristis galeam flammasque minantem
fatiferumque ensem, loricam ex aere rigentem
sanguineam ingentem, qualis cum caerula nubes
solis inardescit radiis longeque refulget;

610

615

620

tum levis ocreas electro auroque recocto

hastamque et clipei non enarrabile textum.
illic res Italas Romanorumque triumphos

625

TESTIMONIA.

612-619 Macrobius Sat. V 8, 11 614 Nonius 241, 8. 374, 15. 616 Priscianus 717. 1000 Donati ars II 16, 5 Servius Aen. I 173 620 Macrobius Sat. V 13, 36 621 'fatiferumque e.' Servius Aen. IV 262 VI 515 625 et... textum' Priscianus 904

610 ETGELIDO PRY EGELIDO (T suprascr. m. ant.) M e///gelido (e pr. in ras.) b egelido c, Servius

PRybc 612 MET (corr. m. 2) M 614 Au b haut yl praelia b Prisciani : cf. 23 617 dea& c

611 affata eft c

OBTVLIT

coniu.gif b 613 AVT om. R

615 chy.terea b 616 radientia yc, 618 Expleri, at impleri y inpleri ADOVE R VING VLA

Macrobii exempl. : cf. 216 NEQUID M (V pr. eras, m. ant. corr. in S) P 619 MIRATVRQ. (ATVRQ· in ras.)

S

R brachia ybc 620 FLAMMA (S m. 2) R MINANTEM Pyl VOMENTEM MRbc vomentem, ał mouentē y2: cf. 259. 680 vocantem Macrobii Paris. a 621 fatigerum m 622 sanguineam ardentem 624 Tunc c lauif 625 clypei y

Peerlkampus 623 inardefcet b1 LONGAE M
bl recoctas Rottend. pr. nitentem Oblongus Pierii

cli. pei (i. e. clupei) b 626 roman, rum (eras. a) y

haut vatum ignarus venturique inscius aevi
fecerat ignipotens, illic genus omne futurae
stirpis ab Ascanio pugnataque in ordine bella.`
fecerat et viridi fetam Mavortis in antro

630

procubuisse lupam, geminos huic ubera circum
ludere pendentis pueros et lambere matrem

Diomedes 436. 447

'fecerat

fetam' Ser

630 Nonius 312, 7 Servius Aen. I 51 vius Aen. II 238 'Mavortis in a.' Probi inst. I 18, 3 Charisius 248 631-633 'geminos... inpavidos' Nonius 423, 23 631 sq. 'geminos pueros Nonius 316, 17 632 sq. 'et inpavidos' Nonius 343, 32 632 'ludere p. p.' Servius ge. I 369 634 Servius Aen. I 483 'et . . . lingua' schol. Hor carm. III 6, 12 Servius Aen. II 80 IV 148 VI 80 635 'raptas Sabinas' Servius Aen. I 28 636 'magnis c. a.' Pseudoascon. Cic. 143 Or. 'subito

seni'

Aen. III 591 epist. I 16, 50

Priscianus 583

637 sq.

637 'subito . . . bellum' Servius

'Curibusque s.' schol. Hor.

638 Nonius 390, 12
639-641 schol. Lucahi I 118

VARIA LECTIO.

igni

627 'quibusdam videtur hunc versum omitti potuisse' Servius. HAVT RY HAUD MPу2bc fatum et fati x 628 OMNIPOTENS M

potens b 629 pugnanti et pugnantia & pugnanda, quod conici posse monuerat Wagnerus, Peerlkampus commendavit. bella Fecerat: et prop. Heynius 630 et] malim en. VIRIDE (E ut vid., corr. in I) M 631 HVIC (H in ras.) R ubere c,

ti

fe. tam b antrum Probi inst. Nonii 316 exempl. 632 pendentef c pendenf b 633 te.r&i y teriti bl REFLEXA PRyb: cf. X 535 XI 622 Lucretius I 35 REFLEXAM M reflexam c 634 Mulcere (c m. 2) y FINGERE (F corr. ex L) M fingere Servius testatur. 635 rapta b Marte Schraderus 636

f

f

circeneiNOUUM MRybc

CONSENSV R confeffu (f all. m. 2), at cfeffu y Conse, fu b buf (ci post. in ras.) b 637 Addiderant (n erasă) b

10

638 TAT (m. 2 sup.) M SINI M

curribuf y1b1