LA DANZA DE LA MUERTE'. DANÇA GENERAL. PRÓLOGO EN LA TRASLADACION 2. Aquí comiença la dança general en la qual tracta commo la muerte dise abisa a todas las criaturas que paren mientes en la breuiedad de su bida e que della mayor cabdal non sea fecho que ella meresçe. E asy me-mo les dise e requiere que bean e oyan bien lo que los sabios predicadores les disen e amonestan de cada dia, dando-les bueno e sano consejo que pugnien en faser buenas obras por que hayan conplido perdon de sus pecados. E luego syguiente mostrando por espiriencia lo que dise, llama e requiere a todos los estados del mundo que bengan de su buen grado o contra su boluntad començando dise ansy. : DISE LA MUERTE: Yo so la muerte cierta a todas criaturas Que son y serán en el mundo durante, Demando y digo o omne por que curas De bida tan breue en punto pasante, 4 Conforme con el codice IV, 6, 21, de la Biblioteca del Escorial.-G. Ticknor al intentar la publicacion completa de la « Danza de la Muerte», en el Appendix H, número 2, página 459 del volumen u de su History of Spanish Literature, New York, 1849, cometió las inexactitudes siguientes: Además de haber modernizado la ortografía antigua sin seguir casi nunca la del códice del Escorial, y además de olvidar una estrofa completa, variando en todas las palabras, imprimió: breredad por breuicdad, pugnen por pugnien, orbe por ome, magniesla por magnifiesta, morirá por morrá, jandre por landre, ser por seer, certinidad por cerlenidad, confiedes por fiedes, sois por soes, prirado por parado, vayais por vayaes, ny por e, y por e, fuistes por fezistes, sin ser por syn fazer, cardena por cardenal, fruta derredada por fruta deuedada, llebas por llieuas, súbditos por subdictos, pare por pase, segunt estas conviene dexar por segunt estas nucbas conuiene dexar, entona por cantona, mover por correr, pone por ponen, ay por asy, corcedes por correçedes, venta por renta, el mesmo le faré por el mesmo le fase, Non só sy lo oysles, yo só la que aprieta por non sé si lo oystes yo so la que apre ta, semifasol por remifasol, deja por dejame, arando la tierra por arando las tierras, temed por tened, duda por dubda, hyariendo de cobdo por yhyasiendo de cobdo, fuistes por fuestes, tornome a dessora por tomome a dessora, cerrades por cerradas, desierto por disierto, faria por fasia, averes por a veses, miniestredes por ministredes, avedes por aves, pago por poyo, que aun serán llegando por que se ban llegando, rraçones por rasones, garajado é ausar placer por gasajado e assas plaser, etc. Hé aquí por que el colector de este tomo publicó en Paris, en 1856, una edicion completa y exacta de la Danza de la Muerte, pues puede decirse que verdaderamente aun no se conocia. 2 ¿Deberá suponerse que este prólogo le escribió en el códice el que copió en él la Danza, y que no se hallaba en otro códice que sirviese de original? Pues non ay tan fuerte nin resio gigante O piensas por ser mançebo baliente A ty a desora que non he cuydado, La platica muestra seer pura berdad DISE EL PEDRICADOR: Sennores honrrados, la sancta escriptura Demuestra e dise que todo omne nascido 3 Gostará la muerte maguer sea dura, Ca truxo al mundo vn solo bocado; Ca papa, o rey, o obispo sagrado, Cardenal, o duque é conde excelente, Oh emperador con toda su gente Que son en el mundo de morir han forçado. BUENO E SANO CONSEJO. Sennores, punad en faser buenas obras, Non vos fiedes en altos estados, Que non vos valdrán thesoros nin doblas A la muerte que tiene sus lasos parados. Gemid vuestras culpas, desid los pecados En quanto podades con satisfacion, Sy queredes aver complido perdon De aquel que perdona los yerros pasados. 3 Deberia decir nado. Fased lo que digo, non vos detardedes, A todos nosotros lançando sus redes : DISE LA MUERTE. A la dança mortal venit los nascidos Que en el mundo soes de qualquiera estado, El que non quisiere a fuerça e amidos Faserle he venir muy toste parado. Pues que ya el frayre bos ha pedricado Que todos bayaes a faser penitencia, El que non quisiere poner diligencia Por mi non puede ser mas esperado. PRIMERAMENTE LLAMA A SU DANÇA A DOS DONSELLAS. Esta mi dança traye de presente E porque el santo padre es muy alto sennor DISE EL PADRE SANTO: Ay de mi, triste, que cosa tan fuerte, A yo que tractaua tan grand prelasia, Aber de pasar agora la muerte E non me baler lo que dar solia. Beneficios, e bonrras e grand sennoría, Toue en el mundo pensando beuir, Pues de ti, muerte, non puedo fuyr, Bal me Ihesucristo e la birgen Maria. DISE LA MUERTE: Non bos enojedes, sennor padre santo, De andar en mi dança que tengo ordenada, Non vos baldrá el bermejo manto, De lo que fezistes abredes soldada. Non vos aprouecha echar la crusada, ▲ Por esquiva. 5 Por quiere. Proueer de obispados nin dar beneficios, Aqui moriredes syn faser mas bollicios: Dançad imperante con cara pagada. DISE EL EXPERADOR: Que cosa es esta que a tan syn pauor Me lleua a su dança a fuerça syn grado, Creo que es la muerte que non ha dolor De ome que grande o cuytado. Non ay ningund rrey nin duque csforçado DISE LA MUERTE: Enperador muy grande en el mundo potente, Non vos cuytedes, ca non es tiempo tal, Que librar vos pueda inperio niu geute, Oro nin plata, nin otro metal. Aqui perderédes el buestro cabdal, Que athesorastes con grand tyrania, Fasiendo batallas de noche e de dia: Morid non curedes, benga el cardenal. DISE EL CARDENAL: Ay madre de Dios, nunca pensé ber Tal dança como esta a que me fasen yr, Querria sy pudiese la muerte estorçer, Non se donde vaya, comienço a thremer. Syempre trabajé noctar y escreuir Por dar beneficios a los mis criados, Agora mis miembros son todos toruados, Que pierdo la bista e non puedo oyr. DISE LA MUERTE: Reuerendo padre, bien vos abisé Que aqui abriades por fuerça allegar En esta mi dança, en que vos faré Agora ayna vn poco sudar. Pensastes el mundo por vos trastornar Por llegar a papa e ser soberano, Mas non lo seredes aqueste berano : Vos, rrey poderoso, venit a dançar. DISE EL RREY: Valia, valia, los mis caualleros, Yo non querria yr a tan baxa dança, Llegad vos con los ballesteros, Hanparad-me todos por fuerça de lança. Mas que es aquesto que veo en balança Acortarse mi vida e perder los sentidos, El coraçon se me quebra con grandes gemidos A dios mis basallos que muerte me trança. DISE LA MUERTE: Rey fuerte, tirano, que syempre rrobastes Todo vuestro rreyno o fenchistes el arca, De faser justicia muy poco curastes, Segunt es notorio por buestra comarca. Venit para mi, que yo so monarca, Que prenderé a vos e a otro mas alto, Llegat a la dança cortés en vn salto: En pos de vos benga luego el patriarca. Mas segunt me paresçe no es esta dellas, DISE LA MUERTE: Fuyr non conuiene al que ha de estar quedo, Syn faser rruy do, ca yo bien me callo. Alli perderedes vuestra fermosura: DISE EL ODISPO: Mys manos aprieto, de mis ojos lloro, Por que soy venido a tanta tristura, Yo era abastado de plata y de oro, De nobles palaçios e mucha folgura. Agora la muerte con su mano dura Trabe-me en su dança medrosa sobejo, Parientes, amigos, poned-me consejo, Que pueda salir de tal angostura. DISE LA MUERTE : Obispo sagrado, que fuestes pastor, DISE EL CAUALLERO: A mi non paresçe ser cosa guisada Que dexe mis armas e vaya dançar A tal dança negra de llanto poblada, Que contra los biuos quisiste hordenar. Segunt estas nuebas, conuiene dexar Mercedes e tierras que gané del rrey : Pero a la fyn syn dubda non sey Qual es la carrera que abré de leuar. DISE LA MUERTE: Cauallero, noble, ardit e ligero, E despues veredes como ponen freno DISE EL ABAD: Maguer prouechoso so a los relijosos, De tal dança amigos yo non me contento, En mi celda auia manjares sabrosos, De yr non curaua comer a conuento. 381 |