175

Prosilit, & sua gesta fugit: Lictor & ipse fugit pavidus. Ecce nivem glacialis hyems Ingerit, & tegit omne forum: Membra tegit simul Eulaliæ,

Axe jacentia sub gelido,

Pallioli vice linteoli.

Cedat amor lacrymantum hominum,

Qui celebrare suprema solent;

Flebile cedat & officium:

Ipsa elementa jubente Deo,
Exequias tibi, virgo, ferunt.
Nunc locus Emerita est tumulo
Clara colonia Vettoniæ:

Quam memorabilis amnis Anas
Præterit, & viridante rapax
Gurgite moenia pulchra lavit.
Hic, ubi marmore perspicuo
Atria luminat alma nitor.
Et peregrinus & indigena,
Relliquias cineresque sacros
Servat humus veneranda sinu.
Tecta corusca super rutilant

De laquearibus aureolis,
Saxaque cæsa solum variant:
Floribus ut rosulenta putes
Prata rubescere multimodis..
Carpite purpereas violas,

Sanguineosque crocos metite: Non caret his genialis byems; Laxat & arva tepens glacies, Floribus ut cumulet calathos. Ista comantibus è foliis

1.

180

185

190

195

200

205

210

ACTAS DEL MARTYRIO DE SANTA EULALIA.

Ex codicibus Mss. Vide pag. 278.)

PASSIO SANCTE AC BEATISSIMÆ EULALIÆ
Virginis & Martyris Christi, quæ passa est in Civitate
Emerita sub Calpurniano Præside quarto
Idus Decembris.

I Nnumerus populus & infinita est multitudo, quæ pro Christi nomine crudelissimam mortem æternæ vitæ compendiis gestientes animo sunt robustiore congressi. Inter

quos

beatissima Martyr Eulalia de victoriæ felicitate in Christo confidens, secura de summo triumphi apice martyrii certamen adgrediens, palmam dignam promeruit. Quæ nullis blandimentis inducta, nullis suasionibus provocata, antiquum veteratorem cum suis artibus gloriosa morte calcavit. Hæc ergo Virgo beatissima sanctimonialis puella, Deo timorata atque matrimonialiter edocta, annorum circiter tredecim, mente & corpore casta, religione pudica, castitate firma, docebatur à Donato quodam Presbytero ab ipsis rudimentis infantiæ, ut fateretur Christum amplius quam negaret, & indivisam Trinitatem, quæ Deus est, mentis integritate confiteretur: nihilque aliud interioris hominis officio peragebat, nisi ut Domino omnipotenti, cui tota fuerat devotione subjecta, intrepidi cordis instantia deserviret. Quæ dum adolescentiæ annos fuisset ingressa, majori credulitatis cultu robustior fidem quam sancta devotione conceperat, animo fortiori servabat: voverat enim animam suam Domino, eamque pro Christo ponere contendebat, à quo desiderati palmam martyrii inventuram se felicius congaudebat. Papa (1) namque ipsius erat nomine Liberius. Hunc beata Eulalia habebat Patrem.

(1) Codices alii Pater.

Igi

2 Igitur cum ab sceleratissimo Calpurniano Christianis persecutio fuisset imposita, & passionis dies supervenisset, fortuitu Eulalia beatissima civis & incola Provinciæ Lusitaniæ paulo longius ab urbe milliario tricesimo ferè & octavo ultra Emeritam in Villa erat nomine Promtiano, in finibus Provincia Beticæ: quæ dum à quadam sorore pro affectu sanctimoniæ ipsius ad supradictam possessionem suam fuisset evocata, & ibidem in sanctis Dei laudibus cum confessore Felice & ceteris Deum timentibus castissimè moraretur; malum fama non tacuit, quod Emeritensium urbem hostis cruentus intrasset : & nuntiatum est beatæ Eulalia supervenisse nuntios cum vehiculo publico, qui eam ad Emeritam deducerent: ibique jam patrem suum Liberium cum ceteris confessoribus in carcere esse retrusos. Quo cognito, Eulalia beatissima læta ad passionem prosiluit, petens protinus Civitatem: & illicò iter arripiens vehiculum jussit aptari. Non illam congressus itineris, non patrimonii abundantis (1) eximii, non charorum humanitas (2) revocavit. Officium virile pertentans, sic devota ad talem gloriam destinata toto animo festinabat, ut si fieri posset, tan longum iter intra unam horam omne transigeret : & ita ipsum urgebat mulionem, ut in velocitate vehiculi (3) omni animositate festinaret. Præstabat verò ei comitatum atque consortium IULIA convirginalis ejus: & cum iter agerent dixit beata Eulalia: Notum tibi sit domina soror, quia novissima vado, sed prior patiar: & sic factum est, sicut beata prædixerat Eulalia.

3 Cum ergo Coloniæ Emeritensium urbi adpropinquasset beata Eulalia, obviavit ei quidam, Judæus, & dixit ei: Benè venisti filia, vade, thurifica, ut vivere possis. Cui respondit, B. Eulalia, & dixit: Augeat tibi Dominus annos, nam ego, pro Christo Domino meo mori desidero. Et pertransiit in yelocitate vehiculi, Quam respiciens Judæus vidit fulgorem ei comitantem velut flammam ignis, stupefactusque de tali (4) visu intellexit, quod Angeli Dei, jam protegebant eam : & ideò voluit Dominus hoc miraculum Judæis ostendere, ut duritia

(1) Fortè abundantia, (2) Codex alter clarorum unanimitas. (3) Pedestrem Prudentius iter confecisse testatur. (4) ita codex membranaceus apud Au&orem: alii in tali.

cordis eorum insensata videret magnalia Christi. Sed B. Eulalia fide plena, sua sponte ad forum pervenit. Tunc tumor cucurrit per vicinas fori partes, & facta est turba innumerabilis, (1) ingens nimis, ita ut in domo sua nemo remaneret. Talis enim erat fama sanctimoniæ, & faciei S. Eulaliæ, ut omnes Emeritensium urbis hábitatores ad adventum B. Eulalia convenirent, ut in cujus amore pendebant, verè vernulam & Provinciæ ipsius Senatricem atque habitatricem viderent cum Preside dimicantem. Statimque de ea nuntiatum est Calpurniano Præsidi Provinciæ Lusitaniæ, qui à Maximiano Imperatore & persecutore fuerat directus in persecutionem Christianorum: quem Calpurnianum principem atrocitatis, & sceleris caput, B. Eulalia convitiis lacerare non cessat. Non illam dira vox, non cruenta manus, non turbidus affectus à proposito passionis (2) submovit: major facta est viribus, dum inimicum in suis' fascibus præsidentem toto nisa est conatu devincere: ac sic Calpurnianum intuens dixit: Cur ingrederis urbem inimice Dei excelsi? Quid persequeris Christianos, & niteris perdere virgines' Dei? Dominus me docuit in Veritate sua: nec auferes à me cas-' titatem meam, quia non seduces adolescentiam meam. Calpurnianus Præses dixit: O infantula, antequam crescas florem ætatis tuæ perdere quæris? Eulalia beata respondit : Ego annorum sum circiter tredecin : putas te infantiam meam tuo posse terrore turbare? sufficit mihi hæc transitoria vita: & quia terrenæ vitæ blandimentis non delector; alteram futuram beatam expectó vitam, qua beatior dono divinitatis efficiar.

་་

4 Calpurnianus Præses dixit: Ista te vanitas misera non seducat. Accede & sacrifica diis secundum imperiale præceptum, quo possis tormenta evadere, & honorari, atque sponsum divitem promerert. Eulalia beata respondit: Habeo sponsim divitem', 'immortalem Christum, qui te tuosque perdat, & patrem tuum diabolum, qui dicitur Satanas. Tunc jussit Præses, ut in carcerem mitteretur. Prius tamen coepit eam vocare aj se, & blandis verbis & deceptiosis persuadere volens dicebat: Considera infantiam tuam : aspice temetipsam: •, sal moes, mali xoboC

mi

(1) Codex Smaragdinus Tolet. hominum multitudo innumerabilis, & ingens nimis. (2) Codex alter à proposita passione.

miserere tui: vade thurifica, ut vivere possis. Beata verò Eula ia fide plena, virtute firma, usque ad finem mortis tormenta non timens ita respondit: Christiana sum, non faciam. Tunc Calpurnianus turbido furore succensus, putans pudicitiam Virginis more infantiæ turbari à tergo corporis emendari jubet (1) per officium tortoris eam catomari. [*) Cumque catomaretur, corpusque ejus delicatum ac sanctum illatas cædes ac verbera (2) æquo animo sustineret, confidens in magna gloria Domini constanter ac fortiter maledicebat Regem & Cæsarem cum diis suis. Angeli verò Domini protegebant B.Eulaliam. (*) Sic enim credebat amarissimus Judex se exprimere posse (3) quod quæreret, si pudicam Virginem fœdius verberasset. Quæ beatissima dum his verberibus laceraretur, atque talia proclamaret, ad aures Præsidis pervenerunt quæ beata dixerat Eulalia. Ipse quoque eam ad se vocari præcepit. Et aspiciens in eam decoris & pulchritudinis speciem, (4) infantiæ ejus quasi misericordem se proferens dixit: Quid tibi prodest? Acce de & sacrifica, & diis immola, ac declina mortis opera. (5) Sed B. Eulalia dum primis verberibus lacerata fuisset, Calpurniano dixit: Quid tibi prodest miser, quod honestatem meam insaná temptasti ordinatione nudari? Corpus quidem meum habes in potestate: animam verò meam in potestate habere non potest, nisi solus Deus qui eam mihi dedit.

5 Tunc Calpurnianus dum videret in primis verberibus suum dispositum minime profecisse, B. Eulaliæ dixit: Quæ est ista, rogo, constantia, quam quibusdam cognosceris adeptam fuisse præstigiis, & ad laudem generis tui diis despicis immolare? Sed B. Eulalia ex toto corde in Domino confidens, eadem Præsidi quæ jam fuerat locuta respondens ait: Cur me intetrogas? Sepius (6) dixi & dico tibi: Quod vis & quod di

cis

(1) Ita Codex Smaragdinus. Franciscanus : à tergo corporis jubet per officium curatoris cam catomari. Čod. apud Auctorem: pudicitiam virginis more infantia à tergo corporis emendari, jubet &c. (2) Sic Cod.apud Au&. Alii,illate cedis verbera. (**) Si parenthesi quæ asteriscis sunt notata circumscripseris,præcedentia subsequentibus concinere animadvertes. (3) Ita Cod.Franciscanus, Smarag. eligere posse. (4) Cod. Auctoris: in ea decorem, & pulcritudinem, & speciem... dixit: Consule tibi. Accede &c. (5) Alii Codices, à mortis opera. (6) Membranaceus apud Auct. Codex: Cur me interrogas sæpius? Dixi &c.

Tom. XIII.

Eee